کمپین آگاهی‌بخشی برای مقابله با اخاذی اینترنتی در یمن
در کشوری که با بحران مواجه است پدیده‌ی اخاذی اینترنتی به یکی از خطرناک‌ترین تهدیدهایی تبدیل شده که به‌ویژه زنان را هدف قرار می‌دهد؛ این تهدید با توجه به شکنندگی ساختارهای قانونی، آگاهی اجتماعی ضعیف و ترس قربانیان از انگ اجتماعی، برجسته است.
رحمة شنظور
یمن – سازمان «رابطة أمهات المختطفین» کمپینی گسترده برای نصب تابلوهای آگاهی‌بخش در شماری از خیابان‌های شهرهای یمن راه‌اندازی کرده است؛ اقدامی با هدف مقابله با این نوع رو به رشد خشونت دیجیتال و تقویت حضور امن و بااعتماد به‌نفس زنان در فضای مجازی.
این کمپین که چهار روز پیش آغاز شده، بخشی از پروژه‌ی «حفاظت از فضای مدنی و تقویت نقش زنان در روند صلح» است؛ پروژه‌ای که می‌کوشد یک بستر حمایتی دیجیتال ایجاد کند تا زنانی که خود را میان ترس از جامعه و ضعف ابزارهای قانونی گرفتار می‌بینند، پناهی بیابند.
پدیده‌ای که در سکوت رشد می‌کند
در سال‌های اخیر، چندین شهر یمن شاهد افزایش چشمگیر موارد اخاذی اینترنتی بوده‌اند، به‌ویژه در میان دانشجویان، فعالان و زنانی که از شبکه‌های اجتماعی برای کار، تحصیل یا فعالیت‌های اجتماعی استفاده می‌کنند.
سازمان‌های محلی گزارش می‌دهند که سالانه صدها شکایت دریافت می‌کنند، اما بیشتر قربانیان از ترس رسوایی یا واکنش خانواده و جامعه، گزارش نمی‌دهند.
فعالان می‌گویند بسیاری از اخاذان حتی محتوای واقعی در اختیار ندارند؛ بلکه تصاویر ساختگی می‌سازند یا داستان‌هایی جعلی می‌پردازند. با این حال قربانیان زیر فشار ترس و سکوت گرفتار می‌شوند؛ امری که به اخاذ قدرتی بزرگ می‌بخشد و او را به تکرار و افزایش درخواست‌ها تشویق می‌کند.
الحان الشیبانی، فعال اجتماعی، توضیح می‌دهد که اخاذی اینترنتی امروز به پدیده‌ای شایع و یکی از خطرناک‌ترین ابزارهای هدف‌گیری زنان یمنی تبدیل شده است:
«اخاذی اینترنتی یکی از انواع خشونت دیجیتال علیه زنان است. در این نوع از خشونت، مجرم با سوءاستفاده از تصاویر، ویدیوها یا اطلاعات شخصی، قربانی را وادار به تسلیم می‌کند.»
او تأکید می‌کند نخستین عامل گسترش این پدیده، ترس است: «ترس باعث می‌شود دختر از گزارش دادن منصرف شود؛ از رسوایی یا واکنش خانواده و جامعه می‌ترسد. در مقابل، اخاذ قوی‌تر می‌شود چون می‌داند ترس او سلاح اصلی‌اش است.»
به‌گفته‌ی او، نخستین قدمی که قربانی باید بردارد، اطلاع دادن به خانواده است تا تنها با مشکل روبه‌رو نشود. سپس باید در صورت وجود، به مراجع ذی‌صلاح مراجعه کند تا اقدامات لازم انجام شود.
الحان الشيبانی خواستار ایجاد مراکز تخصصی در تمام شهرهاست:«به واحدهای واقعی و کارآمد مجهز به تیم‌های فنی، روان‌شناسی و حقوقی برای مقابله با اخاذی اینترنتی نیاز داریم؛ نه اینکه فقط دفاتر دریافت شکایت باشند و پرونده را ببندند.»
حمایت اجتماعی؛ نبردی که همه به آن نیاز دارند
ألحان الشيبانی تأکید می‌کند که فعالان در همراهی با قربانیان و پیگیری پرونده‌های آنان نقش مهمی دارند، اما تلاش‌های فردی کافی نیست.
او می‌گوید تابلوهای خیابانی، محتواهای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی و دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی مجموعه‌ای هماهنگ برای رساندن پیام هستند:
«امید داریم جامعه با تابلوهای آگاهی‌بخش که این روزها نصب شده‌اند و با محتوای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی و همچنین کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزشی که نهادهای مدنی برگزار می‌کنند، همراه شود. همچنین امیدواریم گزارش‌های رسانه‌ای به رساندن پیام کمک کنند و این تلاش‌ها آگاهی جامعه و حتی خود قربانیان را افزایش دهد.»
اخاذی، شکافی عمیق در روان ایجاد می‌کند
شیماء السامعی، روان‌شناس، این پدیده را از منظر روانی تحلیل می‌کند و می‌گوید اخاذی اینترنتی آثار مستقیم و خطرناکی بر سلامت روان دختر می‌گذارد. او اشاره می‌کند بسیاری از قربانیان از همان لحظه‌ی نخست دچار اختلالات روانی می‌شوند.
او توضیح می‌دهد: «زمانی که دختر در معرض اخاذی اینترنتی قرار می‌گیرد، نشانه‌های اضطراب و افسردگی در او ظاهر می‌شود و گاهی به مرحله‌ی شوک می‌رسد. منزوی می‌شود، اعتمادبه‌نفسش کاهش می‌یابد، خودکم‌بینی پیدا می‌کند، اعتمادش را به اطرافیان از دست می‌دهد و افکار منفی بر ذهنش حاکم می‌شود.»
به‌گفته‌ی او، ترس از رسوایی باعث می‌شود دختر در انزوا فرو برود: «بیشتر محافظه‌کار می‌شود، از مردم بیشتر می‌ترسد، اعتمادش را به خانواده و دوستان از دست می‌دهد و عزت‌نفسش فرو می‌ریزد.»
او اضافه می‌کند: «اگر دختر حمایت روانی و فضای امن دریافت نکند، ممکن است افکار تیره‌ای نسبت به آینده پیدا کند، قدرت تصمیم‌گیری‌اش کاهش یابد و در مراحل پیشرفته، طرز فکرش کاملاً تغییر کرده و وارد اختلالات طولانی‌مدت شود.»
شیماء السامعی تأکید می‌کند کمپین‌های آگاهی‌بخشی اخیر، از جمله کمپینی که «رابطة أمهات المختطفین» علیه اخاذی اینترنتی آغاز کرده، گامی بسیار مهم هستند.
او می‌گوید: «تابلوهایی که این روزها در خیابان‌ها برای هشدار درباره‌ی خطر اخاذی اینترنتی نصب شده‌اند، بسیار مهم‌اند. باید به این پیام‌ها توجه کنیم و بیندیشیم که هدفشان چیست و ما به‌عنوان جامعه چه نقشی در حمایت از آن‌ها می‌توانیم داشته باشیم. ضروری است در افزایش آگاهی مشارکت کنیم، به حفاظت از دختران کمک کنیم و جامعه را نسبت به خطرات این پدیده و ضرورت مقابله با آن آگاه سازیم.»
کمپین‌ها، سد ترس را می‌شکنند
حنین الحدوری، دانشجوی رشته‌ی رسانه، درباره‌ی نگاه بسیاری از دختران به این کمپین‌ها می‌گوید: «کمپین‌های آگاهی‌بخشی مربوط به اخاذی اینترنتی برای زنان و دختران بسیار مهم‌اند. بسیاری از ما از صحبت درباره‌ی این موضوع می‌ترسیم، اما این کمپین‌ها سد ترس را می‌شکنند و ما را به گزارش‌دهی تشویق می‌کنند.»
او می‌افزاید: «تابلوهای خیابانی احساس می‌دهند که زنان تنها نیستند و کسانی هستند که از آن‌ها حمایت می‌کنند و در این نبرد کنارشان ایستاده‌اند.»
با گسترش سریع فضای دیجیتال، زنان و دختران در یمن همچنان آسیب‌پذیرترین گروه در برابر جرایم اخاذی اینترنتی هستند؛ در میان ترس قربانی، ضعف آگاهی اجتماعی و نبود نظام حمایتی کارآمد، جرم دیجیتال به باری روانی و اجتماعی تبدیل می‌شود که می‌تواند زندگی یک انسان را نابود کند.
کمپین‌های آگاهی‌بخشی که توسط نهادهای مدنی اجرا می‌شود، بار دیگر بحث مسئولیت جامعه در حمایت از زنان را مطرح می‌کند و یادآور می‌شود مقابله با اخاذی وظیفه‌ی یک فرد نیست؛ بلکه مسئولیتی جمعی است که نیازمند آگاهی، قوانین سخت‌گیرانه‌تر و حمایت واقعی روانی و حقوقی از قربانیان است.