پرژین حکیم

تهران -  تاکسی که ترمز کرد سوار شدم زن و مرد میانسالی صندلی عقب نشسته بودند و من نشستم صندلی جلو...با حرکت ماشین مرد مسافر خطاب به راننده گفت: خلاصه اینکه راننده هم راننده‌های قدیم آقا...

راننده تاکسی که پیرمرد سپیدموی بود از آینه به مرد مسافر نگاهی انداخت و گفت: بله دیگه بعضی از این خانم‌ها - قبل از اینکه حرفش را ادامه بدهد خطاب به من و خانم دیگر گفت: البته قصد جسارت به همەی خانم‌ها را ندارم - ولی بعضی هاشون  فکر می‌کنند رانندگی به دستکش سفید پوشیدن و عینک زدنه!

مسافر ادامه داد:  قبلا کسانی مثل سرهنگ فلان و بهمان آزمون رانندگی می‌گرفتند و تا هنرآموز را درست و حسابی راننده نمی‌کردند که اجازه صدور گواهینامه نمی‌دادند! اما الان دیگه هر کی هر کی شده...!

نرسیده به چهارراه یک خودرو ٢٠٧ پیچید جلو تاکسی که اتفاقا یک زن پشت فرمان بود؛ به راننده تاکسی نگاه می‌کنم که واکنش‌اش را ببینم با غرولند زیرلب چیزی گفت و نگاه عاقل اندر سفیه در چهره‌اش نمایان شد جوری که انگار مردان مادرزاد راننده به دنیا آمده‌اند و زنان را یارای کنترل گاز، کلاج و ترمز نیست!

ذهنم به سال‌ها قبل بر می‌گردد زمانی که در آزمون رانندگی شرکت کرده بودم، روز برگزاری آزمون با جمعی از زنان هنرآموز دم آموزشگاه منتظر سرهنگی بودیم که قرار بود از ما امتحان بگیرد که مردی با چهره‌ای خشک، جدی و اخمو رفت داخل ماشین نشست و زنان چهار نفر چهار نفر با ترس و ناباوری سوار ماشین می‌شدند و نشسته و ننشسته پشت فرمان با چهره‌ای گرفته ناامیدانه از ماشین پیاده می‌شدند! یعنی که در آزمون رد می‌شدند؛ در گوشه‌ی دیگر آموزشگاه مردانی بودند که با شوخی و خنده زنان را می‌پاییدند آنها بر خلاف زنان بدون استرس و  با اعتماد به نفس کاذب شاید! به نظر می‌رسیدند اعتماد به نفسی که برگرفته از بطن خانواده و جامعه بود چون اغلب رانندگی را از قبل یاد گرفته بودند و تنها برای دریافت گواهینامه در آزمون شرکت کرده بودند آن روز  نیز  تفاوت نگاه به رانندگی زن و مرد را حس کردم!

ذهنم به زمان حال بر می‌گردد و خبری که چند روز پیش در رسانه‌ها منتشر شد را به یاد آوردم: خبر از زبان رییس اداره تصادفات پلیس راهور تهران بزرگ که خود یک زن است، منتشر شده بود.

سرهنگ "رابعه جوانبخت" تاکید کرده بود: رانندگان زن در رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی محتاط‌تر و مقیدتر هستند. اثبات این قضیه هم به آمارها بازمی‌گردد که در سه ماهه سال ۱۴۰۲ در  تصادفات جرحی ۸۸ درصد آقایان و تنها ۱۲ درصد خانم ها مقصر هستند!

با چند نفر از زنان راننده در این مورد هم صحبت می‌شوم.

 

رانندگی بهم قدرت می‌دهد

پری صفاری ۴۰ ساله ، با اشتیاق از رانندگی حرف می زند و می گوید: من با اینکه از سال ١٣٨۴ رانندگی می‌کنم و با وجود اینکه هر بار که پشت رل می‌نشینم کمی ترس و دلهره دارم اما با تمام وجود از رانندگی لذت می‌برم وقتی پشت فرمان هستم احساس قدرت می‌کنم!

پری به کورس گذاشتن با گشت‌های نامحسوس راهنمایی و رانندگی  اشاره می‌کند که چندین بار برایش پیش آمده و در نهایت جریمه شده و همین طور از متلک‌های گاه و بیگاه مردان می‌گوید که از نظر او  حالا دیگر بی ارزش و تکراری شده‌اند ...

از نظر او بعد از خیزش انقلابی زن زندگی آزادی نگاه‌ها به رانندگی زنان به نسبت بهتر شده و زنان هم اکنون ترس‌های خود را کنار گذاشته‌اند و پرقدرت تر از گذشته به هر کاری دست می‌زنند از جمله در رانندگی که برخی از آنان مو در باد افراشته و آفرودسوار شده‌اند.

پری مهم‌ترین مسئله زنان در روبرو شدن با ترس‌ها و از جمله ترس در رانندگی را داشتن استقلال مالی می داند اینکه یک زن خودروی خودش را داشته باشد ترس کمتری از تصادف و خسارت و ... دارد و نیز افزایش دانش از قوانین راهنمایی و رانندگی مساله مهمی برای رها شدن از ترس زنان در رانندگی و البته دیگر مسائل زندگی است.

ژاله وکیلی ٣١ ساله می‌گوید: من از ١٢ سال پیش گواهینامه گرفته‌ام اما هیچ وقت رانندگی نکردم!

با لبخند ادامه می‌دهد: به دلیل اینکه ماشین دست برادرمه با اینکه کوچک تر از من است اما از بس که ماشین همه‌اش دست ایشان یا باباست من پشت فرمان نمی‌نشینم!

 ژاله درباره کلیشه های جنسیتی در رانندگی می گوید: به نظر من این خود ما هستیم که می توانیم انتخابگر باشیم که راننده خوبی باشیم یا نه ! من شاید کم کاری از سمت خودم بوده اگر مثل برادرم تمایل داشتم منم یک روزهایی را در هفته رانندگی می کردم که مهارت کافی پیدا کنم.

اما با نگاهی به گذشته و مرور تاریخچه ورود اتومبیل به ایران در می یابیم که ورود اتومبیل از همان ابتدا به دلیل اینکه نشانه‌ای از تجدد محسوب می‌شده با مقاومت‌های فرهنگی و اجتماعی روبرو بوده است شاید آن زمان کسی حتی فکر نمی‌کرد که روزی زن پشت فرمان اتومبیل بنشیند و رانندگی کند اما با گذشت سال­های دور هر چند زنان هم اکنون نه تنها راننده خودروی شخصی خود بلکه راننده کامیون، اتوبوس، وانت، اسنپ و تبسی و... هستند اما هنوز به دلیل تعصبات مردسالارانه در فرهنگ عمومی و فرهنگ ترافیکی ایرانیان واکنش های غیرمتعارف و غیرقابل قبولی نسبت به رانندگی زنان انجام می شود که به نظر می رسد نشان از ناخرسندی مردان به رانندگی زنان است آن هم در برهه ای از تاریخ که صحبت از انقلاب "زندگی زندگی آزادی " است!

 

عدم علاقه زنان به حادثه آفرینی در رانندگی

سرهنگ احمدپور که  در یکی از آموزشگاه‌های رانندگی برای گرفتن آزمون از هنرآموزان حضور پیدا کرده، می گوید: قوانین و مقررات جنسیت نمی‌شناسد من سعی می‌کنم در آزمون خودم را جای هنرآموز بگذارم و از طرفی قانون و مسائل جانبی و فنی را برای زن و مرد در نظر بگیرم.

او می‌گوید: رانندگی مهارتی اکتسابی است که از طریق تمرین و تکرار به دست می‌آید و جنسیت نمی‌شناسد اما آنچه که مسلم است این است که سرپیچی از قوانین رانندگی در زنان نسبت به مردان بسیار کمتر دیده می‌شود.

وی به آمارهای موثق اشاره می‌کند و می گوید: میزان تصادفات درون شهری که زنان مرتکب می شوند به نسبت کمتر از مردان است و زنان راننده نسبت به جمعیت خود و در مقایسه با جمعیت مردان کمتر تصادف کرده و  کمتر موجب حادثه آفرینی می‌شوند.

او دقت و احتیاط رانندگان زن  و عدم علاقه به حادثه آفرینی و هیجان را از عوامل این امر می‌داند.

برخلاف باور عمومی جامعه و کلیشه‌های جنسیتی موجود در آن که مردان را مناسب تر از زنان برای رانندگی می‌دانند، مردان با اعتمادبه‌نفس کاذب، رفتارهای قانون‌گریزانه و عملکرد شتاب‌زده، سهم بیشتری در تصادفات سنگین و مرگبار دارند.

تکرار روزمره چنین تفکری موجب تلقین روانی در زنان می شود چنانچه اگر به هر مردی هم هر روز بگویند رانندگی شما خوب نیست، پس از مدت کوتاهی این حس در وجود او نهادینه خواهد شد.  از طرفی زیر ذرەبین قرار داشتن و تمرکز زیاد روی سنجش رانندگی زنان سبب شده تا آنان استرس بیشتری تجربه و در مقابله با آقایان احساس دستپاچگی کنند و خطاهای کوچک آنان نیز بیشتر به چشم بیاید.  

در حالی که به رانندگی مردان کمتر از زنان توجه می‌شود و اگر آن‌ها را نیز زیر ذره‌بین قرار دهیم متوجه می‌شویم که مردان نیز از رانندگی بی‌نقصی برخوردار نیستند و قضاوت بر اساس جنسیت یا چند نفر محدود زیاد پسندیده نیست.

وقتی به زنان راننده  برچسب "رانندگی زنانه" می‌خورد و هر روز شاهد کلیپ‌ها، جوک‌ها و کلیشه‌های جنسیتی راجع به رانندگی زنان هستیم، ناخودآگاه زنان به گونه‌ای رانندگی می‌کنند که این باور را عملی‌تر و عمیق‌تر می‌کنند و به بازتولید آن در جامعه کمک کنند.

به نظر می‌رسد تنها راه رهایی زنان از این فشار و نگاه‌های تبعیض‌آمیز نه تنها در رانندگی بلکه در بسیاری دیگر از کارهای روزمره فراروی از کلیشه‌های تثبیت شده جنسیتی در جامعه است  و بدون شک این رهایی پس از خیزش زن زندگی آزادی بسیار پررنگ‌تر شده است.