ژینو درخشان

سنه-  تبعیض به معنای رفتار ناعادلانه با کودکان به دلیل ظاهر، سن، جنسیت، انتظارات خانواده، استعداد و غیره است. تبعیض بین فرزندان از سوی والدین می‌تواند روی نوع رفتار آن‌ها با فرزندانشان تأثیرات زیادی داشته باشد. والدین در دوران کودکی خود در معرض تجربه‌ی عینی رفتار با دختران در خانواده قرار گرفته‌اند. مادر شاهد رفتار والدین خود با خویش و پدر شاهد رفتار والدین با خواهر خود و نیز با دختران فامیل بوده است. آن چه در کودکی یاد گرفته‌اند عملا زمینه‌های ناخودآگاه رفتار را می‌سازد و در بزرگسالی بروز می‌کند. در اینجا به طور ناخودآگاه والدین بر اساس آموزه‌های درونی‌شده‌ی خود عمل می‌کنند و آنچه را که درونی‌ کرده‌اند چه سنتی و چه امروزی، انجام می‌دهند. برجسته‌ترین تبعیض‌های رفتاری در دوره‌ی کودکی والدین، محدود کردن دختران در زمینه‌ی رفت‌وآمد با غریبه و نامحرم، درس خواندن، اجبار در انتخاب همسر، و هزاران محدودیت دیگر کە ریشە و زمینە ساز خشونت علیە زنان است.

در همین زمینە با سیران بدخشان مشاور و فعال حقوق کودکان گفت‌وگویی داشتیم.

 

«تفاوت‌های جنسیتی ریشه در باورهای مردسالاری دارد»

سیران در ابتدا می‌گوید: یکی از بدترین تفاوت‌هایی که می‌تواند از سوی والدین نسبت به فرزندان اعمال شود تفاوت‌های جنسیتی است که ریشه در باورهای مردسالاری دارد. خیلی از پدرها و مادرها وقتی حرف از جنسیت فرزندشان می‌شود با تعارف می‌گویند: «فرقی نمی‌کند فقط سالم باشد.» اما ته دل، بسیاری هنوز پسر را به دختر ترجیح می‌دهند، ترجیحی که در دراز مدت منشأ تبعیض‌های آزار دهنده و جبران ناپذیری است بە نظر من  این ترجیحات در بسیاری موارد ریشه در سنت‌های کهن و باورهای دینی  جوامع مردسالار دارد.

وی می گوید: جنسیت نمی‌تواند موفقیت فرزندان را تعیین کند، خانواده‌های دارای فرهنگ مردسالارانه و دارای فرزندان پسر از آزادی عمل بیشتری در برقراری ارتباط، انتخاب همسر، فعالیت‌های خارج از خانه و … برخوردارند. این عوامل بر رشد شخصیتی فرزندان تأثیر بسزایی دارد. برای مثال در این فرهنگ پسر حق دارد تا پاسی از شب بیرون از منزل و در میان گروه دوستان حضور داشته باشد و همچنین به سرگرمی‌های مورد علاقه خود بپردازد اما دختر باید بسیاری از مسائل را رعایت کند. بسياری از مناطق هستند دخترانی که به واسطه تبعض جنسيتی از تحصيل محروم شده‌اند، يا زنانی که اجازه برخی فعاليت‌های اجتماعی را ندارند. حتی برخی خانواده‌ها در برخورد با فرزندانشان تفاوت قائل می‌شوند. جامعه‌‌ای که در آن زنان حضور فعال فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی داشته باشند می‌‌تواند مسیر هموارتری جهت دستیابی به رشد و شکوفایی طی کند، جامعە‌ای کە هنوز کودکان در بدو تولد درگیر کلیشە‌های جنسیتی هستند هیچ گاە نمی‌تواند عدالت جنسیتی را تجربە نمایند.

 

«خانواده در ایجاد دیدگاه های جنسیتی کودک نقش بسزایی دارد»

سیران در ادامە می‌گوید: کودکان در اوایل زندگی خود و زمانی که نوزاد هستند، پیام‌هایی از جنسیت خود را از والدین دریافت می‌کنند یکی از مسائل بسیار مهمی که متأسفانه کمتر به آن پرداخته می شود، کلیشه‌های جنسیتی در تربیت کودکان است. خانواده در ایجاد دیدگاه‌های جنسیتی کودک نقش بسزایی دارد، زمانی که پسری تقاضای خرید عروسک را دارد یا دوست دارد اسباب بازی لوازم آشپزی را بخرد با جمله « مگه دختری؟ » مواجه می‌شود.

وی می‌گوید: تعداد زیادی از این دسته جملات تبعیض‌آمیز وجود دارد که در نهایت به طور مستقیم یا غیر مستقیم صفت لوس بودن، ترسو بودن، حساس بودن را به دختران و صفت شجاعت، قدرت، جنگ طلبی، پر زور بودن را به پسران نسبت می‌دهد. جامعه هم دقیقا مثل خانواده و حتی شدیدتر در انتقال این کلیشه‌ها سهم دارد. مثلا در جامعه عرف است که رنگ آبی برای پسران است و باید آن را دوست داشته باشند. پسران نباید از رنگ صورتی استفاده کنند چون این رنگ مخصوص دختران است!

 

تبعیض جنسیتی در سلامت روان افراد قربانی تأثیرگذار است

سیران در پایان افزود: اگر دختری در مدرسه اعلام کند که به شغل تعمیرکار، برق کار، نجار و مانند این ها را علاقه دارد او را منع کرده و به او می گویند «این شغل پسرانه است»، تبعیض جنسیتی در سلامت روان افراد قربانی تأثیرگذار است و زمینه بسیاری از اختلالات روانی مانند افسردگی و پانیک را ایجاد می‌کند. طبق مطالعات صورت گرفته، تبعیض جنسیتی ارتباط بالایی با فقر و عقب ماندگی یک جامعه دارد. این رفتارها عمدتا از سوی والدین ناآگاه توجیه می‌شود و در جامعە مردسالار تقویت می‌شود اما متأسفانه تأثیرات تبعیض بین فرزندان روی رشد و سلامت روان کودکان تأثیرات منفی گذاشته و می‌تواند رفتارهای آینده کودک در بزرگسالی را تحت تأثیر خود قرار دهد.