حاشیه‌نشینی و طرد اجتماعی، داستان تلخ زنان نظافتچی کشور یمن
زنان نظافتچی در یمن به دلیل شغل و رنگ پوست خود در جامعه به حاشیه راندە شده‌اند. این زنان در شرایط دشواری کار می‌کنند و دستمزد بسیار اندکی دریافت می‌دارند؛ همچنین از بدیهی‌ترین حقوق قانونی خود محروم هستند.
رانیا عبدالله
یمن- شغل خدمات بهداشتی و نظافتی یکی از نامطلوب‌ترین حرفه‌ها در این کشور به‌شمار می‌رود و اکثر مردم در جامعه یمن، نگاهی تحقیرآمیز به کسانی دارند که در این حوزه مشغول به کار هستند؛ چراکه تمام کسانی که در بخش نظافت (تمیزکاری خیابان‌ها و مکان‌های عمومی) مشغول به کار هستند، حاشیه‌نشین محسوب میشوند. این امر نوعی خشونت چندجانبه علیه زنان حاشیه‌نشین به عنوان زن و همچنین به دلیل داشتن پوست سیاه تلقی می‌شود.
بخش نظافت، محل کار زنان حاشیه‌نشین
تعداد زنان حاشیه‌نشین در یمن به یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر می‌رسد که بخش عمده‌ای از جمعیت ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفری حاشیه‌نشینان این کشور را تشکیل می‌دهند. اکثر این زنان در بخش نظافت و تمیزکاری خیابان‌ها، اماکن عمومی و منازل مردم با دستمزدی اندک مشغول به کارند؛ به گونه‌ای که امکان زندگی مرفه برایشان وجود ندارد. آنان از حقوق اولیه قانونی خود نیز محروم هستند و در سخت‌ترین شرایط از جمله شیوع بیماری‌ها به کار خود ادامه می‌دهند.
ریم سعید همواره آرزو داشته است در جامعه‌ای زندگی کند که به دلیل رنگ پوستش مورد تبعیض قرار نگیرد. وی می‌خواسته است تحصیلات خود را ادامه دهد، اما او و دیگر دختران هم سرنوشتش به دلیل محدودیت‌های بیشتر، چاره‌ای جز کار برای تأمین معاش در شغل‌های کم درآمد نداشته‌اند.
ریم سعید ۹ سال است که به عنوان نظافتچی در خیابان ضبوعه در شهر تعز در جنوب غربی یمن، مشغول به کار است. وی از صبح زود تا نیمه‌های بعدازظهر به نظافت خیابان می‌پردازد و درآمد ماهانه‌اش از ۶۰ هزار ریال یمن، معادل ۵۰ دلار، بیشتر نیست. او بیان کرد: من از ابتدای جنگ در سال ۲۰۱۵ تاکنون به عنوان نظافتچی در خیابان طواحین و خیابان ضبوع مشغول به کار هستم.
او به دلیل شرایط خانوادگی، ناگزیر به ادامه فعالیت در این شغل است؛ چراکه تنها تأمین کننده معاش خانواده پنج نفری( پدر،مادر و سه فرزند) می‌باشد. وی عنوان می‌دارد: درآمد ماهیانه‌اش حتی پاسخگوی نیازهای اولیه ضروری نیست، ولی اجباراً برای تأمین حداقلی از خوراک و آشامیدنی خانواده مجبور به ادامه کار است.
نگاه تحقیر آمیز
ریم سعید با مشکلات بسیاری روبروست؛ از جمله به دلیل تعلق داشتن به بخش حاشیه‌نشین که جامعه آن را فرودست می‌داند، مورد تحقیر قرار می‌گیرد و از سوی دیگر، در بخش نظافت مشغول به کار است که یکی از کم اعتبارترین حرفه‌ها در یمن به شمار می‌رود. در نتیجه، هنگام کار مورد انواع آزارهای کلامی و جسمانی قرار می‌گیرد. وی با اندوه می‌گوید: هنگام کار، از سوی رهگذران، فروشندگان و صاحبان مغازه‌ها مورد فحاشی، توهین و تحقیر قرار گرفته و کوچکترین ارزشی برای شغلم قائل نیستند. احساس می‌کنم طرد شده‌ام و جایگاهی در جامعه ندارم.
محرومیت از ابتدایی‌ترین حقوق
غدیر عدنی، فعال اجتماعی، اظهار داشت: کارگران زن شاغل در حوزه نظافت و بهداشت از بدیهی‌ترین حقوق محروم هستند. وی افزود: اکثریت قریب به اتفاق این کارگران، از بخش کم‌برخوردار جامعه بوده و به دلیل جنسیت و طبقه اجتماعیشان، مورد تبعیض قرار گرفته و حین انجام وظیفه در خیابان‌ها، با خشونت‌های کلامی و جسمانی مواجه میشوند.
غدیر عدنی دلیل اشتغال گسترده زنان حاشیه‌نشین در حرفه نظافت را نرخ بالای بی‌سوادی در میان آنها عنوان کرده است. وی تصریح نمود که این قشر به ویژه زنان از تحصیل محروم بوده‌اند، زنان حاشیه‌نشین فرزندان خود را به مدرسه نمی‌فرستند؛ دلیل عمده آن فقر و آزار و اذیتی است که این کودکان در مدرسه به سبب موقعیت اجتماعیشان متحمل میشوند. بنابراین، بی‌سوادی در میان آنها بسیار رایج است.
زنان شاغل در عرصه بهداشت و نظافت عمومی، از مزایای قانونی همچون مرخصی و بیمه درمانی محروم بوده و حتی در دوران بارداری نیز مشغول به کار هستند. به گفته مسک مقرمی، ریاست انجمن کیفایه که به امور زنان حاشیه‌نشین می‌پردازد، این زنان تنها پس از ۱۰ روز از زایمان، دوباره سر کار حاضر میشوند.
وی معتقد است محرومیت زنان شاغل در عرصه نظافت و بهداشت از حقوق قانونیشان، از جمله مرخصی‌ها، نقض جدی حقوق بشر محسوب می‌شود. وی همچنین خاطرنشان کرده است این زنان برخلاف سایر بخش‌ها از دستمزد ماهانه محروم بوده و اکثراً دستمزد روزانه دریافت می‌کنند؛ بی آنکه هیچ‌گونه بیمه‌ای داشته باشند.