چالش برابری در جامعه لیبی؛ نگاهی به دغدغه‌های زنان
با وجود تمام پیشرفت‌های زنان در عرصه‌های آموزش، کار و مشارکت اجتماعی، بحث درباره مفهوم «برابری» همچنان پرحرارت است. در حالی که گروهی از زنان برابری را حقی بنیادین و غیرقابل معامله می‌دانند، گروهی دیگر آن را مفهومی برآمده از غرب‌گرایی می‌پندارند.
ابتسام اغفیر
بنغازی - در جامعه‌ای که هنوز در بسیاری از رفتارهایش سنتی است، مرز میان برابری و عدالت، میان حقوق اعطایی و اکتسابی، و میان آنچه حق است و آنچه فراتر از نقش‌ها شمرده می‌شود، ناپیداست. در این میان، زن لیبیایی با تضادهای زندگی روزمره رویارو می‌شود که نشانگر راه طولانی پیش رو تا دستیابی به برابری معقول و متوازن است.
«زن بیش از برابری به عدالت نیاز دارد»
ایمان محمد نجم، رئیس بخش روابط عمومی سازمان «وفاداری به خانواده‌های شهدای کرامت» و فعال حقوق زنان، بر این باور است که مفهوم برابری فراتر از تقسیم مساوی حقوق میان زن و مرد است و باید برخاسته از احساس عدالت و رضایت شغلی باشد: «وقتی زن و مرد در یک شغل با وظایف یکسان کار می‌کنند، طبیعی است که پاداش برابر دریافت کنند. این همان رضایتی است که من آن را برابری واقعی می‌دانم. اما ترجیح دادن مرد صرفاً به دلیل جنسیتش، در شرایط برابر، ستمی است که حس بی‌عدالتی را در زن برمی‌انگیزد.»
«مردان نمی‌توانند برتری زنان را بپذیرند»
سعاد العبدالله، حقوقدان، می‌گوید: «امروزه در بسیاری از مشاغل، به‌ویژه در بخش دولتی و امور اداری، فرصت‌های زنان از مردان پیشی گرفته است. با این حال، نمی‌توان انکار کرد که زنان در برخی حرفه‌ها همچنان مورد تبعیض قرار می‌گیرند.»
به باور او، قوانین لیبی، به‌ویژه در حوزه احوال شخصیه، همچنان نسبت به زنان جانبدارانه است: «برخی قوانین مربوط به ازدواج، ارث و حضانت، حقوق کامل زنان را تأمین نمی‌کند و نیازمند اصلاح در جهت تأمین منافع و عدالت برای زنان است.»
او اشاره می‌کند که زنان به دلیل نگاه قالبی به نقش‌شان، با چالش‌های روزمره در محیط کار روبرو هستند: «حتی در مشاغلی که زنان در آن موفق بوده‌اند، مانند آموزش یا پزشکی، جامعه همچنان برایشان محدودیت قائل است. اگر زنی وارد نیروی پلیس یا ارتش شود، جامعه او را نه به عنوان فردی شایسته، بلکه به چشم کسی می‌نگرد که از هنجارها عدول کرده است.»
سعاد العبدالله به نبود برابری انسانی در زندگی روزمره اشاره می‌کند: «زنی ممکن است از نظر علمی و حرفه‌ای واجد شرایط باشد، اما در محیط کار به اندازه مردان مورد احترام قرار نمی‌گیرد. حتی مناصب ارشد، با وجود شایستگی برابر، اغلب به مردان سپرده می‌شود. جوامع ما ذاتاً مردسالارند و بسیاری از مردان نمی‌توانند برتری همسران یا همکاران زن خود را بپذیرند، و این امر زنان را در خانه و محل کار در موضع دفاعی قرار می‌دهد.»
نسل جدید؛ مفاهیم نو و نگرانی‌های بسیار
سعاد العبدالله خاطرنشان می‌کند که نسل جدید دختران و پسران، به دلیل کمبود راهنمایی و ضعف نهادهای نظارتی خانواده و آموزش، برداشت‌های متفاوتی از برابری دارند: «این نسل که در دوران کشمکش رشد یافته و از آگاهی کافی برخوردار نشده، دیدگاه‌های خاص خود را شکل داده که گاه نادرست است. تربیت، جامعه و فضای فرهنگی همگی در شکل‌گیری درک برابری نقش دارند. نسل جدید آزادمنش‌تر است، اما به چارچوب و هدایت درست نیاز دارد.»
او هشدار می‌دهد که گاه از برداشت نادرست برابری به عنوان توجیهی برای بدرفتاری با زنان استفاده می‌شود: «برخی مردان با خشونت یا بی‌احترامی با زنان رفتار می‌کنند، گویی آنها را برای مطالباتشان تنبیه می‌کنند و با طعنه می‌گویند این همان برابری است که می‌خواهید!»
«راه همچنان دراز است»
سعاد العبدالله تأکید می‌کند زنان لیبی هنوز راه درازی در پیش دارند و باید برای دستیابی به حقوق خود همچنان مبارزه کنند. به باور او، رسیدن به برابری واقعی نیازمند چند گام اساسی است: نخست باید درک درستی از مفهوم برابری در جامعه شکل بگیرد، سپس باورهای نادرست از میان برداشته شود، قوانین اصلاح گردد و از همه مهم‌تر، نگاه جامعه به زن تغییر کند؛ به گونه‌ای که او را نه پیرو یا رقیب، بلکه همتا و شریکی برابر بداند. او می‌گوید: «در جامعه‌ای که همچنان زنان را زیر ذره‌بین اخلاقی قرار می‌دهد، بزرگ‌ترین چالش ما، پرورش نسلی آگاه‌تر است، چه زن و چه مرد، که با درکی عمیق‌تر و محترمانه‌تر، به کرامت انسان‌ها فارغ از جنسیتشان ارج نهد.»