بهاران لهیب

کابل- جنگ‌های داخلی و دخالت‌ قدرت‌های منطقەای و جهانی در کشورهایی همانند افغانستان عرصە را بر زنان تنگ می‌کند. زنانی کە از سویی در تلاش هستند با ذهنیت مردسالار جامعە مبارزە کنند، نخستین قربانیان جنگ‌های داخلی و خارجی هستند. در صد سال اخیر با حق رای یافتن زنان در برخی از کشورها، حق تحصیل و آزادی‌های اجتماعی، زنان افغانستان با چالش‌های بسیاری از سوی نظام‌های حاکم مواجە شدند. در مقاطعی از تاریخ و در نتیجەی مبارزاتشان آزادی‌هایی یافتند و با تغییر رژیم‌ها آزادی‌ آنها سلب می‌شد.

این فراز و نشیب در نتیجەی جنگ‌های داخلی، کودتاهای نظامی و قدرت گرفتن افراد متفاوت شکل می‌گرفت، اما پس از شکل‌گیری مجاهدین افغانستان و یا همان گروەهای اسلامگرای تندرو کە در نتیجەی دخالت كشورهای خارجی از جملە آمریکا، شوروی سابق، ایران و پاکستان و دخالت‌های منطقەای آنان شکل گرفتە بود، زنان آزادی‌های اجتماعی خود را از دست دادند. گروەهای تندرو اسلامگرا تهدیدی جدی علیە دستاوردهای زنان بودند. طالبان بە عنوان گروهی تندرو و تروریستی از گروە تندرو مجاهدین متولد شد و از سال ١٩٩۶ افغانستان را بە کنترل خود درآوردند، با کنترل شدن افغانستان توسط طالبان، زنان افغانستان از هر نوع آزادی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی محروم شدند.

قوانین زن‌ستیز طالبان، زنان را بردەی مردان می‌دانست کە تنها برای ارضای نیازهای جنسی مردان خلق شدەاند. با این وجود اما زنان افغانستان همیشە در حال مبارزە بودند و زنان بسیاری با راەاندازی کلاس‌های درس بە صورت مخفیانە، مانع شیوع جهل در میان زنان بودند. پس از حملەی آمریکا بە افغانستان و پایان دوران حکومت طالبان و ایجاد جمهوری افغانستان، زنان بە برخی از آزادی‌های اجتماعی خود دست یافتند.

با وجود همەی مبارزات و چالش‌هایی کە زنان افغان با آن مواجە بودەاند سال ٢٠٢١ سالی سخت و دشوار برای آنان بود چرا کە بار دیگر گروە تندرو و زن‌ستیز طالبان، این کشور را بە کنترل خود درآوردند و بار دیگر آزادی‌های بە دست آمدە طی سال‌ها مبارزە را یک شبە از زنان گرفتند. با وضع قوانین زن‌ستیز و ترویج خرافە زنان را از عرصەی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی راندند و خشونت علیە زنان را در جامعەی افغانستان ترویج و دو چندان کردند. 

خبرگزاری زنان (نوژنها) در مصاحبەای ویژە با بلقیس روشن، نمایندەی سابق پارلمان ملی افغانستان، وکیل و فعال حوزەی زنان، چالش‌ها و مبارزات زنان افغانستان، طی سال ٢٠٢١ را مورد ارزیابی قرار داد.

بلقیس روشن نخست با اشارە بە زندگی زنان افغانستان در بیست سال گذشتە و مقایسەی آن با پس دوران طالبان، گفت: "زندگی مردم و به خصوص زنان افغانستان در بیست سال گذشته هیچ وقت مناسب نبود، امکان و زمینه پیشرفت نداشتند، حتی نتوانستند در مقابل نیروی متوحشی مثل طالبان از خود دفاع کنند."

وی تفاوت دوران طالبان و حکومت قبلی را تنها در حد حق نفس کشیدن می‌داند، کە اکنون آن حق هم از آنان سلب شدە است و معتقد است، در باور طالب‌ها زنان نە تنها حقوقی ندارند بلکە حتی انسان نیز محسوب نمی‌شوند، "فقط صرفا ابزار بچه‌آوری و تولید نیروی انسانی برای تامین و تغذیه میدان جنگ و خدمت به مرد برای انجام کارهای خانه هستند. و این تفاوت بزرگ بین نگاه به زن در حکومت پیشین و امروز است".

 وی تاکید می‌کند بازگشت طالبان با هماهنگی و دخالت سازمان امنیت پاکستان  ISIو سازمان امنیت آمریکا CIA انجام گرفتە است، وی کشورهای فقیر کە "حاکمان خائن" دارند را بازیچەی دست کشورهای قدرتمند می‌داند و گفت: "در مدت این بیست سال کشور ما را صحنه‌ی آزمایش سلاح‌های خود و میدان تمرین سربازانشان قرار دادند، آنها به سربازانشان تیراندازی و جنگیدن یاد دادند و فقط به فکر قویتر کردن ارتش‌شان بودند نه به فکر مردم افغانستان."

بلقیس با اشارە بە زنان سرپرست خانوار از گسترش فقر در افغانستان سخن گفت: "زنان وضعیت بدتری پیدا کردند آنها حق تحصیل، مسافرت و کار را از دست دادند، در این چند سال حداقل ۱۰۰هزار نفر کشته شده‌اند و زنان زیادی مسئولیت خانواده به دوششان افتاده اما امروزه حق کار ندارند و باید در فقر به سر ببرند."

وی بە نقش زنان در حکومت قبلی با وجود فساد گستردە اشارە کرد و گفت، جمعیت زیادی در پست‌های معلمی، کادر درمانی، پلیس و یا در پارلمان و قوه‌ی قضائیه و ادارات مشغول به کار بودند که تماما امروز بیکار شده‌اند.

وی تاکید می‌کند تنها شمار معدودی از معلمان زن اکنون کار می‌کنند کە آن هم بە دلیل فشار افکار عمومی است. وی افزود: "شرایط بازگشت معلمان نیز محدود است و تنها تا مقطع ششم ابتدایی است، در بخش پزشکی هم در برخی نقاط زنان به سر کار برگشته‌اند و در قسمت اداری فرودگاه و قسمت پاسپورت تعدادی انگشت شمار از زنان حضور دارند، اما مابقی که در ادارات بودند یا شغل آزاد داشتند و مثلا تاجر بودند، مغازه داشتند همگی به اجبار بیکار و خانه‌نشین شدند و مانند زندانی سیاسی باید در خانه بمانند و منتظر باشند تا چه وقت حکامی که با خیانت آمریکا و مسئولان خائن مانند اشرف غنی و عبدالله عبدالله آمدند چه تصمیمی می‌گیرند."

بلقیس کە خود از فعالین مدافع حقوق زنان است و همیشە در صحنەی اعتراضات است تاکید کرد، صدای اعتراض زنان در مقابل طالبان همیشه بلند بوده و نشان داده‌اند از زنان کشورهای دیگر و حتی از مردان کمتر نیستند و در هر شرایطی ایستادگی می‌کنند. وی افزود: "متاسفانه به جز تعداد محدودی که تبلیغاتشان را گرم نگه دارند کشورهایی که عضو سازمان ملل و یا مدعی حقوق بشر هستند از ما حمایت نمی‌کنند."

 وی با تاکید بر نقش کشورهای خارجی از جملە آمریکا در بازگشت طالبان بە قدرت گفت: "کسانی که در زندان گوانتانامو بودند را بر ما حاکم کردند که حتی بدتر هم شده‌اند و به جای آموزش مثبت مبنی بر عدم تحمیل زور بر مردم آموزش خشونت دیدەاند و برای یک دوره‌ی آزمایشی دیگر آنها را سر کار آوردند."

 

"آنها می‌خواهند نشان دهند که ما عقب‌مانده‌ایم، اما در واقع اینگونه نیست"

بلقیس در ادامەی سخنان خود با نگاهی بە تاریخ افغانستان بە نقش زنان بە ویژە در دوران امان‌لله خان پرداخت و گفت: "آمریکا ادعا می‌کند فقط در زمان این بیست سال زنان آزادی داشتند اما در واقع اینگونە نیست، بلکه یکی از قوانین دوران امان‌للە خان این بود که هر کارمندی که نخواهد دخترش را به شهر دیگر برای تحصیل بفرستد باید حقوقش قطع شود."

وی همچنین بە پیشرفت زنان در عرصەهای مختلف طی چند سال گذشتە پرداخت و گفت: "در زمینه‌ی ورزش، هنر و تئاتر و همه‌ی زمینه‌‌ها دختران موفق و ملی داشتیم اما امروز زیر نام شریعت و با حربه‌ی دین همین زنان را در کنج خانه‌ها اسیر می‌کنند."

از سوی دیگر بە نقش منفی افراد بە قدرت رسیدە در سال‌های گذشتە اشارە کرد و تاکید کرد، "برادران جهادی و تنظیمی هم از طالبان بهتر نبودند، حتی حامد کرزی و اشرف غنی هم یا بدتر از طالب بودند یا در بهترین حالت برابر بودند ما شاهد بودیم وقتی فرمانده‌ها را کشتند عاملان را پیگیری و مجازات نکردند و دخترانی کە مورد تجاوز قرار گرفتند یا شکنجه و تحقیر شدند را هیچ گاه حمایت نکردند."

بلقیس با اشارە بە سخنان اخیر عمران خان در مورد زنان افغانستان و فرهنگ این ملت، سخنان ایشان را مبنی بر فقر فرهنگی جامعەی افغانستان رد کرد و گفت: "فقر فرهنگی بر ما تحمیل شدە است، آنان می‌خواهند ما را چنین نشان دهند کە عقب‌ماندەایم اما در واقع اینگونە نیست، آنان مانع ایجاد بستر مناسب برای حضور زنان هستند. من کاملا این حرف را رد می‌کنم خصوصا که با تجربه‌ی شخصی خودم در دورانی که نماینده‌ی مردم افغانستان بودم تمام نقطه به نقطه این سرزمین را دیده‌ام که مردم چگونه از حق اولیه و انسانی خود محروم شده‌اند."

وی از مهاجرت اجباری گروە وسیعی از مردم افغانستان سخن گفت کە ناچار بە ترک وطن شدەاند و تحت شرایطی سخت اقدام بە مهاجرت کردەاند، گروهی از زنان و مردان کە در پست‌های حساس بودەاند نیز یا بە قتل رسیدەاند، یا ناچار بە مهاجرت شدەاند و یا زیر شکنجە در زندان‌های طالبان هستند.

وی با تاکید بر لزوم اتحاد و همبستگی مردم افغانستان گفت: "آینده‌ی هر مردم و ملتی مربوط به خودشان هست و به ایستادگی خودشان هم بسته است، زنان هم جزو جامعه هستند. به باور من تا وقتی که زنان و مردان افغانستان به این آگاهی و اتحاد و همبستگی نرسند که از حقوق خودشان، دفاع کنند مانند وضعیت امروز می‌شود که یک روز به ما حق زندگی می‌دهند و یک روز بسیار به راحتی و آسانی پس می‌گیرند.

امروز در همه‌ی دنیا کشور دومی سراغ نداریم که زن را از حق تحصیل و از تنها سفر کردن منع کند و بگویند حتی حق ندارید بدون محرم از خانه بیرون بیایید اگر بمیرید یا زنده بمانید باید داخل خانه باشید".

 

 "این به ما مردم افغانستان این درس را می‌دهد که باید خودمان حق خودمان را بگیریم"

 بلقیس در ادامەی سخنان خود بە رژیم ایران و اتحاد اخیر مردم در برابر آن اشارە کرد و گفت: "ما نمونه‌ی کشور ایران را هم داریم که آخوندهای خونخوار حقوق مردم را کە چهل سال سابقه مبارزه دارند، گرفته‌اند. اما در این چند سال آخر به مراتب اتحاد بیشتری پیدا کرده‌اند و مردم و زنان افغانستان هم خودشان باید ایستادگی کنند."

وی از مردم دنیا خواست کنار مردم افغانستان و بە ویژە زنان بایستند، "نه فقط در شهرها بلکه حتی آن زنی که در دورترین روستای افغانستان زندگی می‌کند. چون هستند زنانی که به کشورهای مرفه رسیده‌اند و ادعا می‌کنند که این زنان خودشان مخالف این آزادی‌ها هستند در حالی که ما می‌گفتیم که این آزادی‌های تزئین شده و آرایش شده به راحتی از دست می‌رود و امروز دیدیم که تمام حرف‌ها و اعتراض‌های ما به حقیقت پیوست و در زمانی که ما به جنایات طالبان اعتراض کردیم این زن‌ها سکوت کردند و از حکومت‌های خارجی امتیاز گرفتند".

وی تاکید کرد کشورهای خارجی من جملە آمریکا هر وقت منافعش ایجاب کند در کنار مردم است. "هنگامی که قرارداد امنیتی در حال انجام بود در آنجا اعتراض ما همین بود که آمریکا در کنار مردم افغانستان نیست و هر وقت که منافعاشان ایجاب کند مردم افغانستان را کامل تحویل می‌دهند و همانطور هم شد و دیدیم که هم تسلیحات نظامی هم امکانات و هرچه که متعلق به مردم افغانستان بود و با خون این مردم بدست آمده بود تحویل جنایتکاران طالبان دادند و همه‌ی مردم اسیر دست طالب شدند."

وی بر اتحاد و همبستگی ملت برای ایجاد افغانستانی آرام، آزاد و مستقل تاکید کرد، "در غیر این صورت هر روز وضعیت‌مان بدتر خواهد شد وکشورهای دیگر بر ما حاکم خواهند شد و توسط نوکرانشان از طالب، داعش، جنگ سالار و هرکدام که ممکن باشد."

 

"زنان افغانستان باید از زنان کورد بیاموزند که چگونه از خود دفاع کنند"

بلقیس روشن در پایان سخنان خود بە مبارزەی زنان کورد علیە اشغالگری، ذهنیت مردسالار و امپریالیست پرداخت و آن را درس عبرتی برای مردم افغانستان دانست، "یک درسی است که مردم افغانستان باید از زنان دلیر کورد بیاموزند که هم در جبهه‌ی مردسالاری و هم در جبهه‌ی داخلی دشمنانی که نمی‌خواهند مردم کورد و آزادی‌خواه به حق و حقوق خود برسند ایستادگی می‌کنند و هم علیه امپریالیزم ایستاده‌اند، در سه، چهار جبهه مختلف همزمان مبارزه می‌کنند."

وی حاکمیت قبلی افغانستان را  بە عنوان "دشمنان اصیل و اصلی افغانستان" خطاب کرد و گفت: "اگر آنان نبودند ما از این زمینه، استفاده بهتری می‌کردیم، ما را به مسائل قومی و مذهبی و فرعی نمی‌کشاندند و می‌توانستیم مستندسازی کنیم و این افراد فاسد را از قدرت دور کنیم، دیگر تاریخ دوباره تکرار نمی‌شد و طالبان جنایتکار به قدرت نمی‌رسیدند و زندگی مردم افغانستان را دوباره به آزمایش نمی‌گرفتند چون مردم همیشه از آنها وحشت داشتند."

بلقیس گفت مردم افغانستان هیچگاه باور نکردند طالبان اصلاح شده باشد تنها آمریکا و کشورهای غربی مدعی اصلاحات در طالبان هستند، "اینها همان طالبان بیست سال پیش هستند که فقط لباس خود را شسته‌اند و همچنان زیر نام اسلام و دین و شریعت مردم را هر روز قربانی می‌کنند."