سوزان ابوسعید

بیروت-  الگوهای مد روز و آرایش و زیبایی به مثابه وسوسه‌ای برای بسیاری از زنان درآمده است. آنها آنچه را که از طریق رسانه‌های اجتماعی، تبلیغات و سایر منابع به ایشان القاء می‌گردد، پیگیری می‌نمایند. بدین معنا که تقلید کورکورانه‌ای از تصویر کلیشه‌ای زنانی که توسط نظام پدرسالار و سرمایه‌داری ترویج می‌گردد، از سوی زنان صورت می‌پذیرد.

زنان در جامعە مورد تمسخر و رفتارهای تحقیرآمیز قرار گرفته و برای رسیدن به الگوهای ظاهری خاصی که از سوی جامعە مردسالار تعیین شده، مورد خشونت و قلدری قرار می‌گیرند. جامعەی مردسالار الگو و طرحی مشخصی را برای شکل بدن و لباس‌های زنان تعیین کرده است. این امر تا جایی پیش رفته که منجر به بی‌ارزش سازی زنان شده است.

بنا به گفته جسیکا عریضی، فعال حقوق زنان و عضو گروه همبستگی زنان نون، یکی از مهمترین محورهای فعالیتش، مبارزه با خشونت مبتنی بر جنسیت است. وی تأکید کرد که علاوه بر اشکال آشکار این خشونت که وجود دارد، اشکال پنهان آن نیز وجود دارد که موجب صدمات روحی به زنان می‌گردد.

بنا به اظهارات جسیکا عریضی، زنان بیش از مردان در معرض خشونت قرار دارند، لذا که در قالب‌ها و الگوهایی کلیشه‌ای قرار می‌گیرند.

وی تصریح نمود: ما کنترلی بر بدن و ظاهر خویش نداریم، زیرا نظام پدرسالار که همگی تحت تأثیر آن هستیم، دارای معیارها و الگوهایی است که نقش ما را کلیشه‌ای می‌سازد. زنان و مردان هر دو تحت تأثیر آن چیزهایی قرار می‌گیرند که این نظام و سرمایه‌داری و بازاریابی از راه‌های مختلف القا می‌کنند. هرچند ممکن است میزان تأثیر آن مشخص نباشد، ولی می‌تواند منشأ معضلات و آسیب‌های روانشناختی گردد.

جسیکا عریضی تصریح نمود: مسابقات زیبایی یکی از عوامل اصلی در جهت ترویج خشونت مبتنی بر ظاهر می‌باشد.

وی افزود: مسابقات زیبایی، زنان  را در قالب‌ها و معیارهای مشخصی همچون قد، وزن و شکل اندام قرار می‌دهد. مسئله اساسی این است که به زنان القا می‌گردد هنگامی‌که به آنها نگریسته می‌شود، بایستی شباهت‌هایی به یکدیگر داشته باشند و این موضوع نهادینه می‌شود. در نتیجه، زنان برای انجام جراحی‌های زیبایی‌سازی که احتمالاً ساعات متمادی طول می‌کشد، تشویق می‌گردند که این امر منجر به از دست رفتن شخصیت و هویت حقیقی آنها می‌شود.

 وی مجدداً تأکید نمود که زنان باید به خود توجه داشته باشند و از خود احساس رضایتمندی کنند و نظرات دیگران را نادیده بگیرند، زیرا این یک آزادی شخصی به حساب می‌آید.

جسیکا عریضی افزود: معیارهای ظاهری که قصد دارند تمامی زنان دارای آن باشند، از طریق بازاریابی و تبلیغات چه در زمینه محصولات یا عملیات جراحی زیبایی، ترویج می‌یابد. این موارد شامل لباس‌ها و محصولات آرایشی همچون بوتاکس و فیلرها نیز می‌شود که حاصل سرمایه‌داری است.

وی در ادامه اظهاراتش خاطرنشان کرد: «هنگامی‌که بنرها و تبلیغات روی خیابان‌ها را مشاهده می‌کنیم، زنان بسیار لاغری را می‌بینیم که آرایش سنگینی به چهره دارند. از این راه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به زنان القا می‌کنند که لاغری یکی از معیارهای زیبایی به حساب می‌آید.»

جسیکا عریضی معتقد است کە این مسئله نوعی وسواس در زنان ایجاد می‌نماید، بدین سبب که همواره خود را با دیگران مقایسه می‌کنند.

وی تصریح نمود: زنان تلاش می‌ورزند تا به معیارهای زیبایی که توصیف می‌شود، دست یابند. خوشبختانه تلاش‌های آگاهی‌رسانی در این زمینه وجود دارد، زیرا همگان تحت تاثیر این خشونت غیرمستقیم و مفاهیمی هستند که سریال‌ها در مورد اشکال زنان و مردان ترویج می‌کنند.

او اشاره کرد این محدود به زنان نیست، بلکه جوانان و مردان را نیز برای انجام عمل‌های جراحی زیبایی ترغیب می‌کند.

جسیا در پایان سخنان خود با اشارەبە اینکە «هنگامی‌که در مورد عمل‌های زیبایی صحبت می‌شود، نمی‌توان از نظر دور داشت که عمل‌های ترمیمی برای رفع نقایص خاص نیز وجود دارد»، تأکید کرد: باز هم بحث به مفهوم رضایتمندی و پذیرش بازمی‌گردد که باید ناشی از قانع شدن شخصی، رضایت کامل و آگاهی فرد باشد.

از سوی دیگر، مریم یاغی، فعال رسانه‌ای و فعال حقوق زنان اظهار داشت: به نظر من، بدترین نمود خشونت زیبایی‌شناختی ایجاد الگوهای کلیشه‌ای جدید در هر سال است که زنان را در آن قرار می‌دهند و معیارهای زیبایی‌ای که سعی می‌کنند برای خوشایند دیگران به آن پایبند باشند و منتظر نظرات دیگران در مورد ظاهرشان هستند.

مریم یاغی افزود: به باور بندە مسابقات زیبایی و انتخاب ملکه زیبایی، زنان را تحت فشارهای اجتماعی قرار داده و آنها را در چارچوب ظاهر بیرونی، بی‌توجه به شایستگی‌ها، استعدادها و توانمندی‌هایشان محدود می‌کند. این امر کاملاً مردسالارانه بوده و نه تنها خشونت زیبایی‌شناختی بلکه فرهنگ مردسالار را متبلور می‌سازد.

مریم یاغی، ضمن ابراز تأسف از برگزاری مسابقات مد و زیبایی برای کودکان، اظهار داشت: تعداد زیادی از خانواده‌ها، فرزندانشان را در مسابقات زیبایی ثبت‌نام می‌کنند. خطرناک‌ترین بخش این ماجرا، این است که کودک از همان ابتدا الگویی می‌شود که صرفاً به ظاهرش توجه شده و اثرات جانبی احتمالی این مشارکت نادیده گرفته می‌شود. آنها همچنان در این فکر باقی می‌مانند که جامعه چگونه به ظاهرشان می‌نگرد و درباره‌شان چه قضاوتی می‌کند. هر نظر منفی درباره ظاهر می‌تواند باعث انباشته شدن استرس شده و بر وضعیت روانی‌شان تأثیر بگذارد. حالا تصور کنید این برای دختربچه‌هایی اتفاق می‌افتد که نمی‌توانند انرژی منفی دریافتی را تخلیه کنند. آنها نمی‌توانند با قضاوت‌های اجتماعی کنار بیایند. نمی‌توانند خود را با دیگر کودکان مقایسه کنند. و با وجود سن کمشان مجبورند سخت تلاش کنند تا به معیارهای تعیین شده برایشان برسند.

وی در ادامە افزود: «خشونت مبتنی بر زیبایی به حدی رسیده است که زنان را بی‌ارزش ساخته و تنها در صورت سازگار بودن ظاهرشان با تمام معیارها و ویژگی‌هایی که نظام اقتصادی-تجاری می‌خواهد، آنها را می‌پذیرد. به‌این‌ترتیب، زنان برای کسب سود بیشتر در اختیار گرفته می‌شوند و ارزش آنها صرفاً بر اساس ظاهر، بدن، ذهن و انرژی‌شان تعیین می‌گردد. بنابراین، زنان بخش جدایی‌ناپذیری از نظام سرمایه‌داری مردسالار شده‌اند.»

مریم یاغی معتقد است خشونت مبتنی بر ظاهر یکی از اشکال پنهان و ظریف خشونت است که چه از سوی جامعه و چه از سوی نظام اقتصادی و تجاری اعمال می‌شود. وی اعتقاد دارند این نوع خشونت، زنان را استثمار و سرکوب نموده و آنها را زشت توصیف می‌کند. این خشونت نه تنها زنان بلکه تمام جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به عنوان نمونه زنان تیره‌پوست را کمتر زیبا توصیف می‌کنند تا آنها سریعاً پوست خود را روشن کنند و با معیارهای زیبایی هماهنگ شوند. وی اشاره کرد که اخیراً با ترویج پوست تیره به عنوان جذاب‌تر، مد سولاریوم یا تیره کردن پوست رواج پیدا کرده است.

بنا به اظهارات مریم یاغی، خشونت مبتنی بر ظاهر صرفاً محدود به رنگ پوست و شکل چهره نمی‌شود، بلکه به تعیین وزن نیز کشیده شده است. زنان دارای اضافه وزن احساس می‌کنند زیبا نبوده و از سوی جامعه پذیرفته نمی‌شوند. همچنین زنان کم‌وزن نیز تلاش می‌کنند تا وزنی به خود اضافه نمایند تا از لحاظ ظاهری مورد پذیرش عمومی قرار گیرند. مریم یاغی افزود: این معیارهای متفاوت، دوباره چهارچوبی ایجاد می‌کند تا زنان را مطیع سازد.

مریم یاغی تأکید نمود: هر زنی دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که او را از دیگران متمایز می‌سازد، بنابراین باید به خود اعتماد داشته باشد. وی افزود: «هدف از انتقاد ما از معیارهای زیبایی، که می‌توان آن را فمینیستی، اجتماعی و روان‌شناختی دانست، رد کردن زنانی که تصمیم گرفته‌اند با رفتاری خاص از خودشان مراقبت کنند، نیست؛ بلکه هدف آگاه‌سازی آن‌هاست تا به خویشتن اعتماد نمایند.»