٨ مارس روزی برای تلاش زنان برای رهایی از استثمار و تبعیض جنسیتی
تاريخ روز جهانى زن هم زمان تاريخ مبارزهی سياسى و اجتماعى عليه تبعيض است. اين روز، روز همبستگى براى مبارزه در راه برابرى حقوق و شرايط بهتر كارى و زندگى زنان است.
مرکز خبر- روز چهارشنبه ١٧ اسفندماه همزمان است با ٨ مارس روز جهانی زن، روزی که در سال ١٨٧۵ زنان کارگر کارگاه‌های پارچه‌بافی و لباس‌دوزی در نیویورک آمریکا به خیابان‌ها آمدند و خواهان افزایش دستمزد، کاهش ساعات کار و بهبود شرایط نامناسب کار شدند. هرچند این تظاهرات با حمله‌ی پلیس و ضرب‌وشتم زنان کارگر برهم خورد، اما جرقه‌ای شد برای رسیدن به حقوق برابر زن و مرد. حقوقی که تا پیش از این واقعه نادیده انگاشته می‌شد و این اتفاق از اولین تلاش‌های زنان برای رهایی از استثمار و تبعیض‌‌های جنسیتی بود، تبعیض‌هایی که با ایجاد حکومت‌های مردسالار و استیلای فرهنگ مردسالاری قرن‌های طولانی است زنان را از ابتدایی‌ترین حقوق خود محذوم کرده است.
آغاز مبارزات زنان
تاريخ روز جهانى زن هم زمان تاريخ مبارزهی سياسى و اجتماعى عليه تبعيض است. اين روز، روز همبستگى براى مبارزه در راه برابرى حقوق و شرايط بهتر كارى و زندگى زنان است. انتخاب تاريخ روز هشتم ماه مارس به عنوان روز جهانى زن به خاطره‌ی مبارزهی زنان كارگر نساجى در سال١٨۵٧در شهر نيويورك آمريكا بر مى‌گردد.
شرايط كارى سخت و غيرانسانى و دستمزد كم كارگران زن كه دراواخر قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم همراه با مردان در كشورهاى صنعتى وارد بازاركار شده بودند، آنان را وادار به مبارزه علیه این بی‌عدالتی به شکل سازمان‌یافته و منظم نمود. در اين روز كارگران نساجى زن در يک كارخانه‌ی بزرگ پوشاک براى اعتراض عليه شرايط بسيار سخت كارى و وضعيت اقتصادی‌شان دست به اعتصاب زدند. خاطره‌ی اين اعتصاب براى كارگران نساجى باقى ماند و نارضايتى عمومى ازاين شرايط براى زنان كارگرادامه داشت.
در هشتم مارس سال۱۹۰۸، پس از گذشت بيش از پنجاه سال كارگران زن كارخانه‌ی نساجى كتان در شهر نيويورک به منظور احیاء خاطره‌ی اعتصاب در اين روز، که تبعيض ومحروميت و فشار زياد كار و حقوق بسيار كم زنان را به یاد می‌آورد، دست به اعتصاب زدند. صاحب این كارخانه به همراه نگهبانان براى جلوگيرى از همبستگى كارگران ديگر بخش‌ها با اين اعتصاب و عدم سرايت آن به بخش‌هاى ديگر، اين زنان را در محل كار خود در كارخانه محبوس كرد و به دلايل نامعلوم کارخانه آتش گرفت و فقط تعداد كمى از كارگران زن محبوس توانستند خود را نجات دهند و مابقی زنان کارگر محبوس شده، ١٢٩ تن از زنان كارگر در آتش سوختند.
به همین دلیل روزهشتم ماه مارسبه طور سنتی بنام روز مبارزهی كارگران زن عليه بی‌عدالتی و فشار علیه زنان در خاطره‌ها باقی ماند. در سال‌های بعد در کشورهای مختلف اروپایی و آمریکا مبارزهی زنان به شکل تظاهرات و اعتصابات علیه فشار، استعمار کاری و همین‌طور حقوق برابر در اجتماع ادامه پیدا کرد.
تاریخچه‌ی شکل‌گیری روز جهانی زن
نخستین مراسم روز زن در ٢٨ فوریه‌ی سال ١٩٠٩ در نیویورک برگزار شد. این مراسم توسط حزب سوسیالیست آمریکا، برای یادبود اعتصاب «اتحادیه‌ی جهانی زنان کارگر صنایع پوشاک» در سال ١٩٠٨ سازمان یافت. در ماه اوت ۱۹۱۰، دومين كنفرانس سوسياليستى بين‌المللى زنان در شهر کپنهاگ پایتخت دانمارک برگزار شد. با الهام از سوسیالیست‌های آمریکایی، لوییس زیتس سوسیالیست آلمانی پیشنهاد تأسیس سالانه‌ی روز بین‌المللی زن را داد و کلارا زتکین سوسیالیست پیشرو که بعدها یک رهبر کمونیست شد از او حمایت کرد، البته در آن کنفرانس روز خاصی مشخص نشد. نمایندگان که مجموعه‌ای از ۱۰۰ زن از ۱۷ کشور بودند، با این ایده برای ترویج حقوق برابر، شامل حق رأی برای زنان، موافقت کردند. سال بعد در ۱۹ مارس ۱۹۱۱ اولین راهپیمایی و بزرگداشت روز جهانی زن در سراسر اروپا برگزار شد و میلیون‌ها نفر در اتریش، دانمارک، آلمان و سوییس برای اولین بار به خیابان‌ها آمده و این روز را گرامی داشتند. تنها در اتریش ومجارستان، ۳۰۰ تظاهرات برگزار شد. در وین، زنان در رینگ‌اشتراسه رژه می‌رفتند و بنرهایی به افتخار شهدای کمون پاریس حمل می‌کردند. در سرتاسر اروپا زنان خواستار حق رأی و تصدی مناصب دولتی بودند. آن‌ها همچنین نسبت به تبعیض جنسیتی در استخدام اعتراض داشتند.
چون روز جهانی زن در ابتدا تاریخ مشخصی نداشت(اگرچه معمولاً در اواخر فوریه یا اوایل مارس جشن کرفته می‌شد)، آمریکایی‌ها در آخرین یکشنبه‌ی فوریه روز ملی زن را به پا داشتند. همچنین در روسیه روز جهانی زن برای نخستین بار در سال ١٩١٣ در آخرین شنبه‌ی فوریه برگزار شد.
در سال ۱۹۱۴ روز جهانی زنان در ۸ مارس برگزار شد، احتمالاً به این دلیل که آن روز یکشنبه بود و در حال حاضر این روز در همه کشورها در ۸ مارس برگزار می‌شود. در سال ۱۹۱۴ برگزاری روز زن در آلمان به حق رأی زنان اختصاص داده شد که البته زنان آلمانی تا سال ۱۹۱۸ این حق را به دست نیاوردند. در ۸ مارس ۱۹۱۴ در لندن راهپیمایی از میدان بو تا ترافالگار در حمایت از حق رأی زنان برگزار شد. سیلویا پنکهرست در راه میدان ترافالگار برای سخنرانی، جلوی ایستگاه چارلز کراس دستگیر شد. در ۱۹۱۷ تظاهراتی تحت عنوان روز جهانی زن در سنت پترزبورگ برپا شد که سرآغاز انقلاب فوریه بود. در این روز، زنان در سنت پترزبورگ برای «نان و صلح» در اعتصابات شرکت کردند و خواستار پایان دادن به جنگ جهانی اول، کمبود مواد غذایی روسیه و حکومت استبدادی مطلقه شدند. پس از انقلاب اکتبر، الکساندرا کولونتای و ولادمیر لنین، این روز را در اتحاد جماهیر شوروی مناسبتی رسمی اعلام کردند. پس از رسمی شدن این روز در روسیه، بعد از انقلاب شوروی در ۱۹۱۷ این مراسم عمدتاً در کشورهای کمونیستی و سوسیالیستی برگزار شده است. در چین از سال ۱۹۲۲ و در اسپانیا از سال ۱۹۳۶ توسط کمونیست‌ها برگزار شد. پس از تأسیس جمهوری خلق چین در اول اکتبر ۱۹۴۹، در تاریخ ۲۳ دسامبر، شورای دولتی اعلام کرد که روز ۸ مارس مناسبتی رسمی است و به زنان در چین نصف روز مرخصی داده خواهد شد. در غرب، روز جهانی زنان اولین بار بعد از سال ۱۹۷۷ مشاهده شد که در این تاریخ مجمع عمومی سازمان ملل دول عضو را دعوت کرد تا روز ۸ مارس را به عنوان روز سازمان ملل متحد برای حقوق زنان و صلح جهانی بنامند، ولی زنان اروپای شرقی که در آمریکای شمالی ساکن بودند، روز جهانی زن را دهه‌ها پیش از این برگزار می‌کردند.
با شروع جنگ جهانی اول در ٢٨ ژوئیه‌ی ١٩١۴، روز جهانی زن دست‌مایه‌ای برای جنبش‌های زنان در سراسر جهان شد تا آن را به روزی برای اعتراض به جنگ جهانی تبدیل شد. بعد از جنگ جهانى دوم در كشورهاى اروپاى شرقى جشن روز جهانی زنان در سال۱۹۴۶ دوباره برگزار شد. در اين كشورها روز زن به عنوان جشن رسمى و از طريق دولتى نيز به دليل نشان دادن تمايلات حكومت به بهبود وضع زنان گرامى داشته مى‌شد. در كشورهاى اروپاى غربى در ابتدا بعد از جنگ هيچ برنامه‌اى درارتباط با روز زنان برگزار نمى‌شد. بعدها اين روزبه عنوان روز مبارزه براى خواسته‌اى عمومى زنان و روز خانواده و جشن عمومى زنان تبديل شد.
در سال‌هاى هشتاد بود كه در اين كشورها روز هشتم مارس باز هم اهميت و معنى خاصى پيدا كرد. دوباره موضوعاتى مانند برابرى حقوق زنان در تمام عرصه‌هاى زندگى، حق سقط جنين، رفع تبعيض در زندگى خانوادگى و حمايت از مادران در دورانحاملگى و بعد از زايمان مورد توجه قرار گرفتند. يكى از نقاط اوج اين اعتراضات در سال۱۹۹۴روز اعتصاب زنان بود كه بيش از يك ميليون زن در سراسر آلمان عليه تبعيض ونابرابرى در حقوق زنان در آن شركت كردند.
امروزه بزرگداشت اين روز تقريباً تمامى كشورها به عنوان روز اعتراض عمومى به اجحاف و فشار بر روى زنان و هم چنين تجليل از كسانى كه اين مبارزه را آغاز كردند و براى دگرگونى و بهبود وضع زنان تلاش ورزيدند، برگزار مى‌شود.
در طى دو قرن گذشته پيشرفت‌ها براى به رسميت شناختن و قبول حقوق اوليه و انسانى زنان اندک نبوده است. در اكثر كشورهاى جهان حق رأى زنان و شركت آنان درفعاليت‌هاى سياسى و اجتماعى به رسميت شناخته شده است ام با این وجود اين راه طولانى براى رسیدن زنان به حقوق برابر با مردان وجود دارد. زنان هنوز در موارد زيادى در خانواده، اجتماع و يا در محيط كار مورد خشونت قرار مى‌گيرند و در بسيارى ازكشورها مانند ایران و افغانستان قوانين زن‌ستيز حاکم حقوق اولیه‌ی زنان را نقض کرده و زنان هر روز قربانی این قوانین و فرهنگ مردسالار جامعه می‌شوند.