RAJA KHAYRAT

Fas- Fas’ta nüfus ve konut sayımından sonra hazırlanan rapora göre; 2014 yılında kadınların geçindirdiği hane sayısı yüzde 16,2 iken, 2024’te bu oran yüzde 19,2’ye yükseldi. Bu veri, kadınların ekonomik rollerinde bazı değişimlerin yaşandığını gösteriyor. Özellikle kentlerde kadınların geçindirdiği hane oranı yüzde 21,6’ya ulaşırken, kırsal alanlarda bu oran yüzde 14,5’te kaldı.

İnsan hakları savunucusu ve hukukçu Zahira Muhsin, kadınların ekonomik olarak güçlendirilmesine yönelik olarak hayata geçirilen "Awrach", "Idmaj" ve "Taeheel" gibi hükümet programlarının etkisini değerlendirdi. Zahira Muhsin, "Bu programların işsizliği azaltma ve kadınların ekonomik olarak güçlenmesini sağlama hedeflerine ulaştığını söylemek zor. Araştırmalar ve veriler, bu programların amaçlarına ulaşamadığını ortaya koyuyor" dedi.

‘Hükümetin sağladığı programlar sürdürülebilir değil’

Zahira Muhsin, bu programların sürdürülebilir olmadığını, geçici ve vizyonsuz olduğunu, yeterli mali kaynağın sağlanmadığını ve gerçek anlamda istihdam yaratamadığını belirtti. Zahira Muhsin, "Bu tür programlar zaman ve mekân açısından sınırlı etkiler yaratıyor. Ekonomik etkileri ise oldukça düşük ve sürdürülebilirlikten uzak" diye belirtti.

Kadınlar bu programlara yüksek oranda katılım göstermesine rağmen, bu durumun anlamlı olmadığını çünkü programların temelde toplumsal cinsiyet alışkanlıklarını kırmadığını belirten Zahira Muhsin, “Bu nedenle kadınlara gerçek bir ekonomik güç kazandırmadı” dedi.

‘Kadın girişimciliği için fon ayrılmalı’

Kadınların finansmana erişim konusunda yaşadığı zorluklara değinen Zahira Muhsin, kadınların krediye ve küçük ölçekli finansmanlara daha kolay erişmesini sağlamak gerektiğini belirtti. Bu girişimler için özel yatırım fonları kurulması çağrısında bulunan Zahira Muhsin, kadın kooperatiflerine ve küçük/orta ölçekli işletmelere teknik ve mali destek verilmesini, ürünlerin dijital platformlarda pazarlanmasının önünü açmayı ve ulusal/uluslararası fuarlara katılımı teşvik etmeyi önerdi.

Kadınların girişimcilikten uzak durmasının nedenlerinden biri olan karmaşık idari prosedürlerin sadeleştirilmesi gerektiğini vurgulayan Zahira Muhsin, kadınların kendi projelerini kurmalarını kolaylaştıracak şekilde sosyal ve dayanışma ekonomisinin teşvik edilmesini ve toplumsal projelere destek verilerek kadınların ekonomideki rolünün artırılmasını istedi.

‘Temel sorunlardan biri pazarlama’

Fas’ta kadınların özellikle geleneksel el sanatları ve kooperatiflere olan yoğun ilgisine dikkat çeken Zahira Muhsin, bu alandaki temel sorunlardan birinin pazarlama olduğunu söyledi. Zahira Muhsin, kadın kooperatiflerinin pazarlama ve dağıtım ağlarına bağlanması gerektiğini, destekleyici bir yasal ve kurumsal ortamın oluşturulmasını, kadınların ekonomik alana katılımını engelleyen yasa ve düzenlemelerin gözden geçirilmesi gerektiğini vurguladı.