AYA İBRAHİM

Sudan- Sudan’da 2023’ün Nisan ayından bu yana devam eden çatışmalar, kadınların hayatında derin etkiler bırakıyor. İnsan hakları gözlemcileri, Sudan’daki yerinden edilme krizini “dünyanın en büyük göç krizi” olarak tanımlıyor; ülkede 12 milyondan fazla insan evlerini terk etmek zorunda kaldı.

Cinsiyet odaklı sürekli planlama eksikliği

Sosyal hizmet uzmanı Teqwa Mubarak, göç eden kadınların karşılaştığı zorluklara dikkat çekiyor. Teqwa Mubarak, “Cinsiyet odaklı programlara ve kadınların insani ve kalkınma karar alma süreçlerine katılımına acilen ihtiyaç var” diyor.

“Göç eden kadınlara sunulan destek genellikle barınma, gıda ve sağlık hizmetleriyle sınırlı kalıyor” diyen Teqwa Mubarak, sözlerine şöyle devam ediyor: “Bu hizmetler Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, Dünya Gıda Programı, Sınır Tanımayan Doktorlar ve Kızılay aracılığıyla sağlanıyor. Ayrıca bazı durumlarda, özellikle eşlerini veya çocuklarını kaybeden kadınlar için psikolojik ve sosyal destek de sunuluyor. Ekonomik güçlenme için mesleki eğitim ve küçük iş projeleri de desteklenen alanlar arasında.”

Göç ve günlük yaşam zorlukları

Son iki yılda Sudanlı kadınlar, Şubat 2023’ten itibaren artan şiddet dalgası ve Hızlı Destek Kuvvetleri’nin kontrolündeki bölgelerde yaşanan baskılar nedeniyle sürekli göç ve günlük zorluklarla mücadele etti. Ancak ordu bazı bölgelerde, özellikle Hartum ve Cezire eyaletlerinde kontrolü yeniden sağladıktan sonra, kadınlar gönüllü olarak evlerine dönmeye başladı. Bu süreçte kadınlar, Hartum, Medani ve Güney Cezire ile Sennar köylerinden bilinmeyen bölgelere göç ederek, yeni bir yaşamla karşı karşıya kaldı.

Teqwa Mubarak, toplumun kadın göçmenlere destek sunduğunu ancak bu desteğin gerçek ihtiyaçları karşılamada yetersiz kaldığını belirtiyor. Ayrıca yardım sağlayan kurumlar arasındaki koordinasyonun eksikliğinin bazı hizmetlerin tekrarlanmasına ve gerekli hizmetlerin eksikliğine yol açtığını ifade eden Teqwa Mubarak, “Göç nedeniyle kadınlar tarım, hayvancılık ve küçük işlerdeki gelir kaynaklarını kaybederek işsizlikle karşı karşıya kalıyor ve yardım bağımlılığı ile istismar riskleri artıyor” diye belirtiyor.

Göç eden kadınların rehabilitasyonu

Psikoloji uzmanı Asila Muhammed Osman, göç eden kadınlara yönelik psikolojik destek programları bulunduğunu belirtiyor. Asila Muhammed Osman “Bu programlar, özellikle tecavüz, kaçırılma ve şiddet gibi travmatik olaylar yaşamış kadınların yeni gerçekliği kabul etmelerine ve uyum sağlamalarına yardımcı olmayı hedefliyor” diyor.

Kadınların, göç sırasında ailelerini geçindirmek ve bağımsızlıklarını kazanmak için evde yapılan işlere yönelerek gelir elde etmeye çalıştığını kaydeden Asila Muhammed Osman, devamında şunları söylüyor: “Örneğin, mutfak ürünleri ve el sanatları üretip yakın pazarlarda satıyorlar. Sudan toplumu göç deneyimiyle birlikte olgunlaştı ve çatışmanın yol açtığı ekonomik durgunluğun üstesinden geldi.”

Başarı hikayeleri

Hartum’da bir eğitim merkezi işleten Shatha Bahiri, kuzey eyaletine göç ettikten sonra yeniden başladığı işte 23 göçmen kadını üretim alanında eğitti. Shatha Bahiri, 20’den fazla mango ürünü geliştiren kadınlarla birlikte bir mango festivali düzenlemeyi planladığını ve projelerini büyüterek bir fabrika kurmayı hedeflediğini belirtiyor.

Mrovî bölgesindeki Halk Direniş Komitesi Kadın Başkanı Ne’matullah Abdullah, Sudanlı kadınların çatışmada ilk mağdur olan kesim olmasına rağmen yaşadıkları şokları geçiştirip hayata tutunduğunu ifade ederek, “Göçmen kadınlar, kaybettikleri işleri nedeniyle farklı mesleklerde çalışmaya başlarken, toplum onları mümkün olan ölçüde destekleyip barınmalarını sağladı” diyor.

Kadınlar önemli başarılar elde etti

Kuzey eyaletindeki Yüksek Direniş ve Seferberlik Komitesi Başkanı Basmat Sharif, göçün toplumda parçalanmaya ve sağlık sorunlarına yol açtığını belirtiyor. “Göç, kadınların hak ve onurunu ihlal etse de, bazı eyaletler kadınları koruyup desteklemeye çalıştı” diyen Basmat Sharif, göç eden kadınların önemli başarılar elde ettiğini ve Sudan toplumunun krizleri aşabilecek güce sahip olduğunu vurguluyor.