MERVAT ABDÜLKADİR

Sudan- Nisan 2023’te Sudan’ın başkenti Hartum’da ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri arasında başlayan çatışmalar, ülkeyi derin bir insani krizin içine sürükledi. Neredeyse her aile, ya bir ferdini kaybetti ya da tamamen yok oldu. Hartum, temel yaşam kaynaklarından yoksun; sokakları terk edilmiş, sessiz bir hayalet şehre dönüştü. Hastaneler bombalandı, sağlık sistemi çöktü, eğitim durdu, okullar kapatıldı ya da göç merkezine çevrildi. Güvenliğin tamamen kaybolduğu şehirde, hayatın her alanı felç olmuş durumda.

Salgın hastalıklar hızla yayılıyor

Sudan ordusunun Hartum’un kontrolünü yeniden sağlamasının ardından, birçok vatandaş yıkıntılar arasından geri dönmeye başladı. Ancak karşılaştıkları manzara beklediklerinden çok daha ağır: Elektrik ve su kesintileri devam ediyor, çökmüş sağlık altyapısı nedeniyle salgın hastalıklar hızla yayılıyor. Savaş öncesi bilinmeyen bazı hastalıklar bile baş gösterdi. Yurttaşlar şimdi bir yandan savaşın yıkıcı etkileriyle, diğer yandan salgın hastalıklarla mücadele ediyor. Ajansımız, çatışmalar süresince defalarca bombalanmasına rağmen hala ayakta kalan tek sağlık merkezi olan El-No Hastanesi’ni ziyaret etti. Tüm odalar dolu; sıtma, tifo, dang humması ve kolera vakaları artarken hastalar acı içinde tedavi bekliyor.

‘Geri dönenler bir şok yaşadı’

Dr. Marwa Mohamed, enfekte kişi sayısının artmaya devam ettiğini ve salgın hastalıklardan kaynaklanan ölümlerin, çatışmalarda hayatını kaybedenlerin sayısını aştığını doğruladı. “Hartum’a dönenler, salgın hastalıkların yaygınlığı ve özellikle çatışmadan önce şehirde hiç görülmemiş olan dang humması karşısında büyük bir şok yaşadı” diyen Marwa Mohamed, hastalıkların yayılmasını kötüleşen sağlık koşullarına ve şehirde biriken çöp yığınları ile çatışma kalıntılarının yarattığı ortamda sivrisinek ve sineklerin hızla çoğalmasına bağladı. Marwa Mohamed, Şehirde bazı sağlık merkezlerinin yeniden hizmet vermeye başlamasına ve sağlık personelinin hastalara ilaç ulaştırma çabalarına rağmen, damar içi solüsyon ve temel ilaç sıkıntısının ciddi boyutlara ulaştığını da vurguladı.

‘125 binden fazla kişi selden doğrudan etkilendi’

Hartum Eyaleti, bu yıl şiddetli sel felaketiyle sarsıldı; kentteki birçok ev yıkıldı. Uluslararası Göç Örgütü’ne göre, özellikle Hartum Bahri bölgesinde etkili olan sel, yaklaşık bin 200 ailenin başkentin farklı bölgelerine göç etmesine neden oldu. Devlet verilerine göre ise, yağışlı mevsimin başlangıcından 25 Eylül’e kadar yaklaşık 25 bin aile, yani 125 binden fazla kişi, selden doğrudan etkilendi. Seller, kentte hastalık yayan sivrisinek ve karasineklerin artmasına yol açarak kolera ve yüksek ateş gibi salgınların yayılmasını hızlandırdı. El-Cezire bölgesinde sel mevsimiyle birlikte ortaya çıkan hepatit vakalarının Hartum’a da sıçradığı bildirildi. Federal Acil Durum Merkezi’nin 17-21 Eylül tarihli raporuna göre, üç eyalette dört yerleşim yeri ve sekiz bölgeyi etkileyen yağış ve seller nedeniyle toplam bin 25 aile zarar gördü.

‘Halkın acıları daha da derinleşti’

Hartum Eyaleti’nin Omdurman kentinden olan ve sıtma ile dang hummasını atlatan Mai Ezz El-Din, çatışmalar sona ermiş olsa da Hartum’da yaşam koşullarının hala son derece zorlayıcı olduğunu söyledi. Mai Ezz El-Din, kontrolsüz göçün ve kötüleşen sağlık koşullarının, halkı salgın hastalıklarla baş başa bıraktığını belirtti. Salgınların yayılmasını, çatışmanın bıraktığı enkaza ve son dönemde yaşanan sellerin yarattığı olumsuz çevre koşullarına bağlayan Mai Ezz El-Din, bu durumun halkın acılarını daha da derinleştirdiğini ifade etti. Ayrıca ilaç ve solüsyon fiyatlarındaki fahiş artıştan şikayet eden Mai Ezz El-Din, bazı kesimlerin Sudan’daki krizi fırsata çevirip bu ürünlerin fiyatlarını kasıtlı olarak yükselttiğini vurguladı. Mai Ezz El-Din, vatandaşları sadece Sağlık Bakanlığı’na güvenmekle yetinmemeye, salgın hastalıkların önlenmesi için toplumsal dayanışma içinde hareket etmeye çağırdı.

‘Ciddi ve etkili adımlar atılmalı’

Sudan Sağlık Bakanlığı, hastalar arasında paniğe yol açan dang hummasının ülkede önemli ölçüde yayıldığını açıkladı. Ancak Bakanlık, hastalığın ölüm oranının yüzde 0,2'yi geçmediğini ve vakaların yüzde 80'inden fazlasının evde tedavi edilebildiğini belirterek endişeleri azaltmaya çalıştı. Ölümlerdeki artışı yalanlayan Bakanlık, buna rağmen 5 eyalette 3 bin 500 doğrulanmış vaka ve 7 ölüm kaydedildiğini, vakaların yüzde 74'ünün başkent Hartum’da görüldüğünü açıkladı.

Omdurmanlı gazeteci Haram Şeyh El-Din, Sudan Sağlık Bakanlığı tarafından açıklanan istatistiklerin gerçeği yansıtmadığını belirtti. Haram Şeyh El-Din, Hartum’daki durumun, salgın hastalıkların yayılması, tedavi edici ilaçların eksikliği ve çözümlerin neredeyse tamamen ortadan kalkmasıyla birlikte felaket boyutuna ulaştığını ifade etti. Şehirde hastalara ancak mümkün olduğunda tek bir tedavi seçeneği sunulduğunu söyleyen Haram Şeyh El-Din, Bakanlık tarafından yürütülen sivrisinek kontrol kampanyalarının ise yetersiz ve etkisiz kaldığını vurguladı. Haram Şeyh El-Din, Sağlık Bakanlığı’nı salgın hastalıkların yayılmasını engellemek ve vatandaşları hem çatışmaların hem de sağlık krizinin yüküyle baş başa bırakmamak adına daha ciddi ve etkili adımlar atmaya çağırdı.