ŞIYA KOYE

Koyê - Federe Kürdistan Bölgesi, yerel ürünleriyle tanınıyor. Süleymaniye’nin Koyê ilçesi ile Taq Taq sınırları ve çevresindeki bölgeler, yerel ürünleriyle ünlü. Bölge, tarım için oldukça elverişli ve burada üretilen ürünler Irak’ın merkezine kadar ulaşıyor. Özellikle Taq Taq kasabası ve çevresindeki köylerde balık üretimi, Kürdistan Bölgesi ve Irak genelinde en büyük balık yetiştirme ve üretim merkezi haline gelmiş durumda.

Verimli topraklar

Taq Taq kasabası, toprağı tarım için oldukça verimli. Çevresindeki köylerin çoğu balık yetiştiriciliği yapıyor ve her yıl büyük miktarda balık üretimi, Kürdistan Bölgesi ve Irak’taki diğer şehirlere gönderiliyor. Bu bölgede 2024 yılı itibarıyla yaklaşık 1300 balık havuzu farklı büyüklüklerde bulunuyor.

Taq Taq’taki tarım yetkilileri, kasabada yaşayanların yaklaşık yüzde 95’inin geçim kaynağının balık üretimi olduğunu belirtiyor. Kadınlar da her zaman kendi elleriyle tahıl, sebze, turşu ve salça gibi ürünleri evleri için hazırlayıp satışa sunuyor. Bu bölgelerde halk balıklarını satıyor ve aynı yerlerde kadınlar da kendi ürünlerini satıyor.

‘Tüm ürünleri ben hazırlıyorum’

Yaşı ilerlemiş Sînem Memend, yıllardır tahıl, sebze, turşu ve salça gibi yerel ürünleri hazırlıyor ve satıyor. Sînem Memend, “Tüm ürünlerimi kendim hazırlıyorum ve tamamen yerli. Yaklaşık 16 yıldır evimde bu işi yapıyorum ve çocuklarımla birlikte ürünlerimi satıyorum, ayrıca başka şehirlere de gönderiyorum. Bir dükkân açamam, bu yüzden evde çalışıyorum ve bu çok iyi. Müşterilerimiz zaten var, onların taleplerine göre ürünleri hazırlıyorum” diyor.

‘Yerel ürünler daha temiz’

Sînem Memend, yerel ürünlerin çok iyi ve temiz olduğunu, her şeyi kendi elleriyle yaptığını ifade ederek, “Sadece öğütme makinesi kullanıyorum, onun dışında her şey el emeği ve içinde hiçbir katkı maddesi yok. Artık insanlar doğal gıdalara yöneliyor ve bu ürünlere talep var. Yerel ürünler bir yıl tüketiliyor, fazla bekletilmiyor. Dışarıdan gelen ürünlerde ise çok fazla katkı maddesi var, bozulmuyorlar ama sağlıklı değiller. Yerel ürünlere önem verilmesi çok önemli. Kızlarım ve oğullarım ile yerel ürün işini yapıyoruz, el emeği çok güzel. Herkes kendi işini yapabiliyorsa yapsın. Umarım insanlar artık yerel gıdalara geri döner, çünkü bunlar çok sağlıklı. Büyüklerimiz bu gıdaları yerdi ve hiçbir hastalıkları olmazdı.”

‘Dışarıdan ürün gelmese, bizim yerel ürünlerimiz Kürdistan’a yeter’

Xalxalan kasabasından Lîmo Mihemed, ailesiyle birlikte tarım yaparak geçiniyor.  Lîmo Mihemed yerel ürünlerle ilgili şunları söylüyor: “Tarım ürünlerimiz, Kürdistan Bölgesi’nin yerel ürünleridir. Eğer dışarıdan ürün ithal edilmezse, bizim ürünler Kürdistan’a yeter. Ancak sürekli dışarıdan ürün getirildiği için bizim ürünlerimizin değeri düşüyor. Çiftçiler zarar görüyor, çünkü ürünlerimiz çok ucuza satılıyor ve kâr elde edemiyorlar. Kürt yerel ürünleri, dışarıdan gelen ürünlerden çok daha iyi, çünkü içinde hiçbir kimyasal madde yok. Artık insanlar bir dereceye kadar yerel ürünlere önem veriyor, çünkü dışarıdan gelen ürünlerin kirli olduğunu ve kimyasal içerdiğini biliyor.”

Lîmo Mihemed, ailesinin yerel ürünleri kullandığını belirterek sözlerine şöyle devam ediyor: “Biz kendimiz buğday, tahıl, sebze, hatta nar ekşisini bile üretiyoruz. Domatesleri kurutuyoruz ve domates salçası yapıyoruz. Pazardan hiçbir şey almıyorum.”