ZOUHOUR MECHERGUİ

Tunus – Tunus'ta kadınlar, statülerini her alanda geliştirmeye çalışan birçok yasa ve düzenleme olmasına rağmen çok sayıda hak ihlaline maruz kalıyor. Resmi verilere göre, ülkede özel bakıma muhtaç (engelli) 300 bin kadın var, ancak yasalara rağmen bu kadınlar karar alma mekanizmalarında yok. Tunuslu yetkililer, engeli bulunan kadınların karar alma mekanizmalarında yer alması ve aktif hale gelmesi için çalışıyor. Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said, 2022’deki mali kanununda, yoksul ve engelli grupların yararına küçük projelerin finanse edilmesini istedi. Engeli bulunan kadınlara iş olanaklarının sağlanması içinde çeşitli ulusal projelerin hayata geçirilmesini önerdi.

Çabalar koşulları iyileştirmedi

Tunus Anayasası'nın 48’inci Maddesi, “Devlet, engellileri her türlü ayrımcılığa karşı korur ve engelli her vatandaş, engelliliğinin niteliğine göre, topluma tam entegrasyonunu garanti eden tüm önlemlerden yararlanma hakkına sahiptir. Ve devlet bunun için gerekli tüm önlemleri almalıdır” diyor. Bu kategorideki çoğu kadının mücadele sürecini kolaylaştırmak için hak ve sorumluluklarını bilmemesi tehlikeli bir durum. Bu kategorinin en önemli taleplerinden biri kamu hizmetine katılmanın yanı sıra tekerlekli sandalyeye muhtaç olanlar ile görme engelliler için özel bir yürüyüş alanı oluşturmak. Tunus, on yıllardır özel bakıma muhtaç olan insanların ekonomik ve sosyal olarak güçlendirilmesi için fırsatlar yaratmaya çalışıyor. Ancak tüm bu çabalar yaşanan zorlu koşulları iyileştirmeye yetmedi.

Kendine güveniyor

Görme engelli olan ve Tunus Sağlık Fakültesi Fizyoterapi Bölümü öğrencisi Raniye Seidi, “Sağlık durumuma uygun bölüm seçtim. Önemli olan kalp gözüdür. Eğer insan görürse ve kalben körse ne anlamı var” dedi. Karşılaştıkları en belirgin sorunlardan bahseden Raniye Seidi, “Burada bazı kişiler bizi bilinçli olarak incitiyor. Bize ‘siz tek başınıza bir şey yapabiliyor musunuz? Kıyafetlerinizi nasıl seçip giyiniyorsunuz’ diyorlar. Bu sorular çok incitici sorulardır. Ancak her şeye rağmen her geçen gün kendime daha da güveniyorum” ifadelerinde bulundu.

Yasalar yetersiz

İbsar Görme Engelliler Kültür ve Eğlence Derneği Başkan Yardımcısı Basma Al-Soussi, Tunus’ta özel bakıma muhtaç kişilerin çifte ayrımcılığa maruz kaldığını ifade etti. Yasaların formalite olarak kaldığından bahseden Basma Al-Soussi, yasaların özel bakıma muhtaç kişilerin özelliklerinde bahsetmediğini ve haklarını savunmadığını belirtti. Kadın ve erkek eşitsizliğine değinen Basma Al-Soussi, yasaların olması ve uygulanmasının birbirinden farklı şeyler olduğunu söyledi.

Herkesin görevi

Bu kategorideki kişilerin hakları hakkında bir bilgi sahibi olmadığını sözlerine ekleyen Basma Al-Soussi, “Özellikle örf ve adetler nedeniyle çoğu zaman eğitimden dışlanan kız çocukları başta olmak üzere engelli bireylere eğitim verdik mi” diye sordu. Özel bakıma muhtaç kadınların hakları ve görevleri konusunda eğitmenin önemine vurgu yapan Basma Al-Soussi, bunun sadece otoritenin, devletin veya yasama organının değil, resmi kurumlar ve sivil toplum arasındaki ortak bir sorumluluk olduğuna dikkat çekti. Basma Al-Soussi, engelli kadınların gerçekliğini değiştirmenin toplumsal zihniyetlerde bir değişiklik gerektirdiğine inanıyor.

“Eksik olarak bakılıyoruz”

Özel bakıma muhtaç Tunuslu Yazar Basma Dijembi de, Tunus yasalarının özel bakıma muhtaç bireylerin topluma ve işgücü piyasasına entegre etmeye çalıştığından söz etti. Özel bakıma muhtaç kadınların hala sosyal olarak kısıtlandığını ifade eden Basma Dijembi, “Basın ve siyaset alanında neredeyse hiç yoklar. Yoksul ve eksik kişiler olarak bizlere bakılıyor” diye konuştu.

Yasa çıkarmak kolay uygulamak zor

Engelli olan Avukat Muhemed El-Hebib Bekuş ise, yasanın sadece bir metinden değil birçok metinden oluştuğunu söyleyerek, engellilerin durumunun iyileştirilmesini öngören 2005 tarihli 83 Sayılı Kanun, engelli tanımına dayalı kapsamlı değişiklikler gerektirdiğini belirtti. Yasaların kağıt üzerinden kaldığından şikayetçi olan Muhemed El-Hebib Bekuş, uluslararası standartlara uygun bir yasa çıkarmanın kolay olduğunu, ancak zor olanın uygulamak olduğunu kaydetti