SORGUL ŞÊXO

Hesekê – Tarih boyunca tarımı geliştiren ve günümüze kadar büyük zorluklarla getiren kuşkusuz kadınlardır. Ellerindeki ve yüzlerindeki derin çizgilerden kadınların nasıl büyük emekler verdiklerini ve nasıl zorluklar çektiklerini görmek ve okumak mümkün. Kadınlar ayakta kalabilmek için zorlu süreçleri göğüslemiş. Bir savaş ya da bir kriz yaşandığında aileyi bu zorluktan kurtaran yine kadın oluyor.

Bugün her bir evde bir bahçe var. Kadınlar, evlerinin önündeki bahçeleri krizi aşmak için ekiyor. Kimi zaman bu bahçeler küçük olsa da kadınlar Kuzey ve Doğu Suriye’ye yönelik ambargonun etkilerini azaltmak ve artan fiyatlardan bir nebze de olsa kurtulmak için bahçesini ekmekten vazgeçmiyor. 65 yaşındaki Caziya Ileyat, Kuzey ve Doğu Suriye’nin Hesekê kentine bağlı Til Temir ilçesinden. Caziya Ileyat’ın yüzündeki deqler (dövmeler) ve güler yüzü ruhunun güzelliğini bize yansıtıyor. Caziya Ileyat, küçük bahçesinden ve tezek yapımından söz etti.

“Buralar dede ve nenelerimizin kökleri”

Til Temir’de dünyaya gelen Caziya Ileyat, “Burası dede ve nenelerimizi köklerinin olduğu yerdir. Kendimizi bildik bileli ekim ile uğraşıyoruz. Buğday ve arpayı topladıktan sonra yeşillik ekip, inekleri sağıyoruz. Ayrıca küçükbaş hayvan da besliyoruz. Ben bu işi çocukluğumdan beri yapıyorum. Gençken de yapıyordum, yaşlandım yine yapıyorum. Şuan bahçeme biber, patlıcan, kabak ve domates ektim. Ancak domateslerim kurtlandı ve olmadı. İneklerimiz için de ot ektik. Pazarda sebze var doğru ama çok yüksek fiyatlarla satılıyor. Bu yüzden bu bahçeleri ekmiş olmamız yükümüzü biraz hafifletti. Ayrıca evde yapılan şeyler daha temiz ve güzeldir. Bu yıl yağmur az yağdığından yeşillik fazla yoktu. Bu yüzden bu yıl peynir yapamadık. İneklerimizin sadece yoğurt ve sütünden faydalanabildik” dedi.

“Tezek odun için bir alternatiftir”

Ekimin yanı tezeğin toprağa olan faydalarından söz eden Caziya Ileyat, “Hayvan dışkısı toprak için çok faydalı. İnek dışkısından tezek yapımı yeni bir şey değil. Gaz yetmediği için ısıtma için tezek kullanıyoruz. Kalabalık bir aileyiz. Birçok kez yemekleri yaktığımız tezek ateşinde pişirmek zorunda kalıyoruz. Bazen gaz ve mazotsuz kalıyoruz. O zaman yemeklerimizi, ekmeğimizi neyle yapacağız? Tezek odun için de bir alternatiftir. Tezek odun için de bir alternatiftir. Şuan pamuk az ekildiği için odun bulmak zorlaşmış durumda. Bu yüzden tezeği yemek ve ekmek yapımında bir alternatif olarak kullanıyoruz” diye ifade etti. Tezek yapımından söz eden Caziya Ilyat, “İnekler dışkılarını yaptıktan sonra toplayıp bir yere koyuyoruz. Biraz su üzerine döküp, yuvarlak şekil veriyorum. Daha sonra kuruması için duvar üzerine koyuyoruz. Bazen bir hafta bazen ise günlerce güneşte bırakıyoruz. Kuruduktan sonra çuvallara doldurup kaldırıyoruz” şeklinde anlattı.

“Gübrenin toprağa faydası büyük”

Tezek ve zibilin (hayvan dışkısı, gübre) faydalarına işaret eden Caziya Ileyat, “Keçi, koyun dışkısı gübre olarak kullanıyor. Toprağa çok büyük faydası var. Bu gübre toprağa serpildikten sonra toprak sürülürse o toprak daha sonra çok ürün veriyor. Zibil yakıt içinde bir alternatiftir. Bağ ve bahçe ekiminde zibil önemli bir rol oynuyor. Hayvanların her şeyi insanlar için faydalı” diye ifade etti.

Su sıkıntısı tarımı etkiliyor

İnsanın kendi emeğiyle bir şey elde etmesinin önemi anlatan Caziya Ileyat, “Toprakla ne kadar ilgilendiğimi bir Allah bilir. İnsanın kendi emeğiyle bir şeyler yapması çalmasından daha iyidir. Kuşkusuz insanın emek vererek elde ettiği şey daha iyidir. Kuru ekmek yiyim ama rahat uyayım. Bu dünya malına bedeldir” diye belirtti. Caziya Ileyat, son olarak, “Eğer 24 saat su akmış olsaydı ekim hayattı. Herkes ekerdi. Nasıl ki ekmeksiz yaşayamayız tarımsız da yaşayamayız” dedi.