MEDİNE MAMEDOĞLU

Riha - Popüler kaynaklarda “Tarihin sıfır noktası” olarak nitelendirilen ve dünyanın en eski tapınak merkezi olarak ifade edilen Göbeklitepe (Girê Miraza) yeni kazılar sonucu elde edilen bulgularla bütün ilgi odaklarını üzerine çekmeye devam ediyor. Rıha merkeze 18 kilometre mesafede Xirapreşk (Örencik) köyü yakınlarında bulunan tarihi mekân dünyanın bilinen en eski kült yapılar topluluğu olarak kabul ediliyor. Birçok arkeolog ve tarihçinin ilgisini çeken Göbeklitepe’de araştırmalar ilk olarak 1963 yılında başladı. Çalışmalar sonrasında başlatılan kazılar ise 1995 yılından bu yana Urfa Müzesi ve Alman Arkeoloji Enstitüsü tarafından ortaklaşa yürütülüyor.

Kazılarla yeni bulgular ortaya çıkıyor

Kentin en çok turist çeken yapısı olarak bilinen bölge yılın dört mevsimi turist akınına uğruyor. Arkeolojik kazılar sonucu bulunan yapılar tarihe ışık tutarken, geçtiğimiz yıl yeniden başlatılan kazılarda yeni bulgular bulundu. Var olan evlerin altında yeni ev yapılarının bulunduğu kazılar hakkında arkeologlar yeni iddialar ortaya koydu. 12 bin yıl önceye dayandığı bilinen Göbeklitepe tarihinin ortaya çıkan yeni bulgularla daha da eskiye dayandığı iddia ediliyor. Yeni bulunan yapıların korumaya alındığı bölgede kazı çalışmaları ise devam ediyor.

Dikilitaşlar üzerindeki motifler dikkat çekiyor

Yerli ve yabancı turistlerin akın ettiği tarihi yapının ortak özelliği T biçimindeki 10-12 dikilitaşın yuvarlak planda dizilmiş, aralarının ise taş duvarla örülmüş olmasıdır. Bu yapının merkezinde daha yüksek boyda iki dikilitaş karşılıklı olarak yerleştirilmiştir. Bu dikilitaşların çoğu üzerinde insan, el ve kol, çeşitli hayvan ve soyut semboller, kabartılarak veya oyularak betimlenmiştir. Söz konusu motifler yer yer bir süsleme olamayacak kadar yoğun olarak kullanılmıştır. Bu kompozisyonun bir öykü, bir anlatım veya bir mesaj ifade ettiği düşünülüyor.

Yapı Dünya Mirası listesinde bulunuyor

Bölgenin en erken kullanımının Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ’ın (PPN, Pre-Pottery Neolithic) A evresine (MÖ 9.600-7.300), yani günümüzden en azından 11 bin 600 yıl öncesine dayandığı ileri sürülmektedir. Bununla birlikte Göbekli Tepe'deki en eski faaliyetleri tarihlendirme olanağı şimdilik yok, fakat bu anıtsal yapılara bakıldığında Paleolitik Çağ'a kadar uzanan, birkaç binyıl daha eskiye, epipaleolitike kadar giden bir geçmişi olduğu düşünülmektedir. Bütün bunlar ve kazılarda ortaya çıkarılan anıtsal mimari, Göbekli Tepe'yi eşsiz ve özel yapmaktadır. Bu bağlamda UNESCO tarafından 2011'de Dünya Mirası geçici listesine alındı ve 2018'de kalıcı listeye girdi.