MEDİNE MAMEDOĞLU

Van - Van’ın Gevaş ilçesine bağlı Göründü (Mehrabed) Mahallesi’nde bulunan tarihi Garmravank Manastırı içerisinde inşa edilen Kırmızı Kilise(Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi) kaderine terk edildi. Göründü Mahallesi’nin yaklaşık 5 kilometre güneyinde, Akdamar Adası’na bakan yüksek dağlar arasında inşa edilen kilise kimi kaynaklar tarafından Vaspuragan Kralı 1. Kakig tarafından 10’uncu yüzyılda yapıldığı söyleniyor. Kimi kaynaklar ise kilisenin 13’üncü yüzyılda yapıldığına yer verirken, tarih içerisinde birçok kez tahrip edilen kilise günümüzde de restore edilmeden yarısı yıkılmış halde ayakta duruyor.

Kiliseyi tarif eden bir yön ya da isim tabelası yok!

Türkiye Kültür Portalında ismi bulunan ve Kültür Bakanlığı tarafından 1’inci derece koruma kararı verilen kilise üç dağ zirvesinin kesiştiği vadi yamacında inşa edilmiş. Kilisenin birden çok ismi bulunurken, bazı kaynaklar kilise için "Göründü Kilisesi", “Kızıl Kilise” veya "Aziz Astuacacın Kilisesi" adını kullanıyor. Artos sıra dağları ve Van gölü manzarasını gören bir yerde yapılan kiliseye bir yere kadar araçla gidilebiliyor. Tarihi bir yapı olmasına rağmen kiliseyi gösteren herhangi bir isim ya da yön tabelası ise bulunmuyor.

Kilise dört yapraklı yonca görüntüsü veriyor

Yürüyerek çıkılan kilise 12m-6m büyüklüğünde dikdörtgen planlıdır. Doğudaki apsis kısmı, batıdaki kapıdan tonozla örtülü giriş bölümü ve bu bölümün kuzeyinde yandaki şapele geçişi sağlayan kapının bulunduğu kısım olmak üzere kilise üç bölüme ayrılmıştır. Kilisenin ortası sivri kemerlere oturtulan bir kubbeyle örtülüdür. Kubbesi sekizgen piramit olan kilise 4 dik sütun üzerine inşa edilmiş. Kilise, tıpkı diğer Ermeni yapıtlarında olduğu gibi 4 yapraklı yonca görüntüsü veriyor.

Kilisenin büyük bir kısmı yıkılmış durumda

Kapüşonlu 4 penceresi bulunan kilisenin her penceresinin üzerinde ise yazılı kitabelerin bulunması dikkat çekerken, manastıra ait çevre duvarı, hizmet odaları ve keşiş odalarının ise yıkıldığı görülüyor. Kilisenin hemen yanı başında bulunan ve Ermenice yazıtların bulunduğu mezar taşları ise, sağa sola savrulmuş bir vaziyette duruyor. İç bölüm taşlarının düştüğü kilisenin dış cephesi ise restore çalışması yapılmadığı için dökülmüş durumda.

Ermeni kırımından sonra kilise boş kaldı

Yapıldığı günden sonra tarih içerisinde birçok kez hasar gören kilise en ağır sürecini günümüzde yaşıyor. 1895 yılında yaşanan Hamidiye Katliamlarında zarar gören kilise bunun yanısıra 1915 yılında yaşanan Ermeni kırımında hasar gördü. Kırım zamanında kiliselerde ki Ermeni cemaatlerinin sürgün edilmesi ya da öldürülmesinin ardından boş bırakıldı.

Define avcıları kiliseyi mesken edindi

Boş bırakılmasının ardından define avcılarının mesken edindiği kilisede onlarca çukur oluşmuş durumda. Definecilerin kazıp tahrip ettiği kilise kaderine terk edilirken, koruma altında tutan Kültür ve Turizm Bakanlığının kilise için bir onarım çalışması yürütmemesi ise dikkatlerden kaçmıyor.