NÎYAN RAD

Mahabad - On yıllardır şiir erkek diliyle üretilmiştir; kadın ya yazmamalıydı ya da yazsa bile duygularını yine o erkek egemen edebiyatın diliyle yeniden üretmek zorundaydı. Ancak zamanla bu alana adım atan kadınlar, hâkim tabuları kırarak kadınca duygularını sözcüklere dökmeye başladılar.

Bu kadınca dizelerin arasında, klasik şiir biçimlerinden biri olan gazel, Kürt edebiyatında hâlâ kadın diliyle yeterince işlenmemiştir. Buna rağmen Kürt kadınları, bu kadim biçimi kadın bakış açısıyla bir ifade ve duyguyla zenginleştirmek için çaba göstermeye devam ediyorlar. Örneğin aşağıdaki dizeler “kadınların duygularıyla yazdığı gazel”in bir örneği olarak sunulabilir:

"Şevnemi hestî jinek de rjê le çawanî şêr"

Bir kadının duygularının çiğ damlası şiirin gözlerinden süzülüyor

"Xew detarênî be tasê hawrî geryanî şêr"

Şiir bulutlarının yağmur arzusu uykuyu gözden kaçırıyor

"Êsta dilbestem be azadî le bendî qafiyê"

Artık kafiyenin zincirinde özgürlüğe tutkunum

"Gerçî dil bim ta ebed men her be tawanî şêr"

Eğer sonsuza dek şiirin suçu ve bedeliyle tutsak olsam da…

Bu dizeler, Kürt şair Nermin İbrahim Âzer’e ait olup, “Tevar” (Tewar) mahlasıyla yazdığı şiirlerinden biridir. Şair, 21 Ekim günü Mahabad’da ilk gazel kitabı olan “Xurbet” adlı eserinin tanıtımını yaptı.

Serbest şiir alanında çalışmalar yapıyor

Etkinlik, Rojhilat Kürdistan’ın çeşitli şehirlerinden sanatçıların ve yazarların katılımıyla gerçekleşti. Nermin İbrahim Âzer, kitabını tanıtırken ve kadınca anlatım üzerine konuşurken şöyle dedi:

“On yıldır şiir, özellikle de klasik şiir üzerinde çalışıyorum. Üç aşamadan geçtim: İlk aşamam klasik şiir ve gazeldi. En büyük arzum, gazelde kadın dilini uzmanlıkla klasik şiir alanına taşımak, kadın oluşumu bu biçimde ifade edebilmekti — ki bu, ciddi biçimde eksik olan bir şeydi. Sonrasında toplumsal bakış açısıyla ‘çeharpâre’ (dörtlük biçiminde yazılmış şiir) tarzında eserler verdim. Şimdi ise serbest şiir alanında da çalışıyorum.

Bu eser, Kürt edebiyatı kütüphanesine eklemekten onur duyduğum bir çalışmadır. Büyük kısmı gazellerden oluşuyor ve 2022 yılına kadar yazdığım klasik şiirleri içeriyor. Diğer eserlerimin yayımlanmamasının nedeni, maalesef yayımlama izni alamamış olmamdır. Ancak ufuk aydınlıktır. Umuyorum ki onları da Kürt edebiyatına kazandıracağım. Biz yolumuzda kararlıyız.”

‘Şiiri yazarken tamamen kendisidir’

Kitabın edebî değerlendirmesi, Kürt yazarlar Mehri Pakzad ve Murad Azimî tarafından yapıldı. Mehri Pakzad konuşmasında şunları söyledi:

“Tewar, duygulu bir şairdir. Şiir yazarken tamamen kendisidir; duygularını özgürce dile getirir. Özgürce ‘seni seviyorum’ der, içten duygularını saklamaz. Kadın veya erkek fark etmez, şairlerin duygularını tam anlamıyla ifade etmeleri nadirdir. Ancak Mesbahü’d-Divan Edib gibi bazı erkek şairler de veya Simin Behbahani ve Füruğ Ferruhzad gibi kadın şairler de bu dürüstlüğü görürüz. Onlar duygularının mutlak sahibidirler ve çevrelerinden çekinmeden kendilerini açıkça ifade ederler. Füruğ gerçekten kalemiyle dürüst biriydi. Fakat ne yazık ki toplumumuz kadınları, tüm duygularını korkusuzca dile getirmekten mahrum bırakmıştır.”

Kadınların eserleri yayınlanmıyor

Mehri Pakzad, Tewar’ın gazellerini analiz ederken, bu şiirlerin bağımsızlık, içsel güç, devrimci bir ruh, samimiyet ve duygusal derinlik taşıdığını vurguladı. Ayrıca kadın şairlerin toplumdaki durumuna değinerek şunları söyledi:

“Birçok kadın yazıyor ama eserlerini yayımlamıyor. Bunun nedeni toplum mu, erkek egemen ortam mı, yoksa aile baskısı mı — bunlar araştırılmalıdır. Tewar da şiirlerinde edebiyat çevrelerindeki bu baskılardan çokça yakınmıştır. Sonuçta, Tewar’ın kadınca şiiri kendini kanıtlıyor. Onu okuyan herkes, kadınlığın sesini açıkça hissedebiliyor — tıpkı geçmişteki Kürt kadın şairlerinin eserlerinde olduğu gibi.”

Törenin sonunda, “Xurbet” adlı kitap kadın ve erkek yazarların katılımıyla tanıtıldı. Bu şiir kitabı, kadın diliyle yazılmış bir eser olarak Kürt edebiyatının kalbinde yerini aldı.