PERZİN PARİZAD

Tahran- "Ayın Gölgesi" filmini izlemek için salona oturan kadınlar arasında yer alıyorum. Salondaki kalabalıkta, genç kızların saçları arasında kaybolan bakışlarım, sahneye odaklanıyor. O örtülerin ve şalların nereden geldiğini biliyorum; bu düşünceyle istemsizce gülümsüyorum...

Burası, Tahran'ın kalabalık ve hareketli bir köşesinde yer alıyor ama bir sessizlik hâkim. Gözlerimi projeksiyon perdesine dikerken, ‘Ayın Gölgesi’nin çocukluk görüntüleri ekrana yansıyor. Kendi yaşamlarında, geleneksel ve ataerkil bir toplumda kadınların nasıl zorluklar yaşadığını, sonsuz hayal ve arzularının nereye varacağını düşünüyorum.

"Ayın Gölgesi", Gilan bölgesinden, kadınların sesini yükselten öncü bir kadının hayatı ve eserleri üzerine büyüleyici ve şairane bir anlatım sunuyor. Bu film, evlerin köşelerinde kalan kadınların seslerinin güçlü olduğunu gösteriyor. Fehime Akbar’ın yaşamı ve eserleri üzerine harika bir anlatı sunan ‘Ayın Gölgesi’ filmi aynı zamanda sanatçının aynı isimli şarkısından adını alıyor. 80 dakika boyunca izleyicinin dikkatini çekiyor, büyülüyor ve etkileyici kadın melodilerini dinletiyor.

Büyüleyici bir kadının sesi yeniden yansıtılıyor

"Kim, bizim kolektif hafızamızı inşa edecek ve neden bu hafızanın yarısı boşlukla karşı karşıya?" bu soru, belgeselin yönetmeni Azadeh Bizar Giti'ye ait. Belgeselin araştırma ve yapım süreci 2020 yılında başlamış. Azadeh, belgesel ve kadınların tarihi ile ilgili konularda yoğunlaşan bir yönetmen. "Çok yıllar önce Fehime Hanım hakkında bir kitap okudum ve o günden beri kafamı meşgul etti. Sonradan onun sesini bir broşürde duydum. 'Gizli Yüz' ve 'Marangoz Kızlar' adlı eserlerinde bu sesle çalıştım" diyor.

Azadeh Bizar Giti’ye yıllar süren çabaların ardından bu belgeselin her yönüyle eksiksiz olduğunu düşünüp düşünmediğini sorduğumda, "Ben en sert eleştirmenim. Her zaman konuyu tüm açılardan incelemek için elimden geleni yaparım. Bu eserimde hiçbir şeyin eksik olmadığını düşünüyorum; ama her şeyin başka bir açıdan da ele alınabileceğini inkar edemem" yanıtını veriyor.

Azadeh Bizar Giti'nin filmografisinde "Yeşil Ateşin Arkası", "Son Perde", "Sağ Omzumdaki Melek", "Limon Kokusuyla Gelen Şafak", "Ayın Gizli Yüzü", "Su Halkı", "Marangoz Kızlar" ve "Bir Rüya İçin İkili Oyun" gibi eserler yer alıyor. İran içerisindeki eserleri genel gösterim için izin alamasa da, prestijli festivallerde yerini almış ve birçok ödül kazanmıştır.

Fehime Akbar kimdir?

Aslen Mazandaran eyaletinden olan Fehime Yemin Esfandiari, 1917 yılında Tahran’da doğmuş, çocukluk yıllarını Bakü’de geçirmiştir. İran’a döndükten sonra müzik kariyerine devam etmiş. 21 yaşında Mohsen Akbar ile evlenmiş ve eşinin soyadını alarak Gilan’a yerleşmiştir.

Fehime, Gilan müziği ve gelenekleri üzerine 20 yıl araştırmalar yapmış. Ayrıca 1959 yılında "Gilan Mutfağı" adlı ilk yemek kitabını yayınlamış; Gilanca şarkılar söylemiştir. Sosyal faaliyetlerde de bulunmuş, birçok dernek ve hayır kurumunda aktif rol almış, "Yol Açıcı" topluluğunun sanat komisyonunun başkanlığını yapmıştır. 1979 İran İslam Devrimi sonrasında, ailesiyle birlikte Amerika Birleşik Devletleri'ne gitmiştir.

1990'lı yıllarda Amerika'da Fehime Akbar’ın Gilanca şarkılardan oluşan bir albüm yayınlanmış, "Gilan Jan", "Gol Pamchal", "Newroz Valsi", "Mısralu", "Ayın Yeni", "Cuma Pazarı", "Bamom Baz", "Ey Bokhovte Dil", "O Gece Bahar", "Aftabkhizan", "Şeb Boo, Biaban Boo, Zemestan Boo" ve "Nusho, Nusho" gibi parçalar yer almıştır.

Birçok sanatçı Fehime Akbar’ın bazı eserlerini yeniden yorumlamışlardır.

‘Ayın Gölgesi’ adlı eser Fehime Akbarın hayatı, sanatını ve Gilan kültürünü anlatan önemli bir çalışmadır. "Ayın Gölgesi," Fehime'nin kadınların toplumdaki yerini, geleneksel yaşamı ve kültürel kimliği keşfettiği bir metin olarak öne çıkıyor ve eser onun sanat hayatındaki derinliği yansıtıyor. Fehime Akbar, 2009 yılında 91 yaşında Amerika’da yaşamını yitirdi.