MEDİNE MAMEDOĞLU

Amed- Baskı ve engellemelere karşı direnişle geçen 2023 yılının geride kalmasına sayılı günler kaldı. İktidarın birçok alanda yürüttüğü asimilasyon ve özel savaş politikalarının yoğun olarak yaşandığı 2023 yılı, baskı ve yasaklamalara rağmen kültür ve sanat faaliyetlerinin yoğun üretimi ile geçti.

Yeni yılda da kadın ve kültür çalışmalarına hız kesmeden devam edeceklerini belirten Jinma sanatçılarından Evindar Dûlek, “Asimilasyon ve engellemeye karşı her sokakta ve evde olacağız” dedi.

Kürdistan’da yürütülen sanat faaliyetleri de yok edilmek istenen dili yaşatmayı ve yaymayı hedefliyor. Ana dillerinde şarkılar söyleyip, tiyatro yapan ve festivaller düzenleyen kültür-sanat çalışanları bu asimilasyon politikalarına karşı yıllardır mücadele ediyor. Engellemelere karşı üretimi elden bırakmayan sanatçılar, 2024 yılında da daha etkili üretimlerle alanlarda olacak.

‘Dolu dolu bir yıl geçirdik’

2023 yılında Kürdistan’ın dört bir yanı olmak üzere Avrupa’da da çok yoğun çalışmalarda bulunduklarını aktaran ses sanatçısı Evindar Dûlek, çalışmalarının kadın odaklı olduğunu ifade etti. Evindar Dûlek konuşmasına şu sözlerle başladı: “Bu sene bizler için dolu dolu geçti. Çalışmalarımızda gerekçesiz engellemeler ile de karşılaştık. Bizlerin yaptığı çalışmalar, söylediğimiz şarkılar ve hatta çocuklar için yaptığımız atölyeler bile bu sene ciddi bir şekilde yasaklanmaya çalışıldı. Onlar bu süreçte istedikleri engellemeyi yapsınlar ancak bizler hem sokakta hem de alanlarda çalışmalarımıza her daim devam edeceğiz. Bunu da bu sene içerisinde bu zihniyete net bir şekilde gösterdik.”

‘Her şeye rağmen alanlardaydık’

Her şeye rağmen alandan kopmayıp çalışmalarına ve üretimlerine devam ettiklerini vurgulayan Evindar Dûlek, bu süreçte yaptıkları önemli çalışmalara dikkat çekti. Kadın, sinema ve tiyatro festivalinin yanı sıra çocuklar için yaptıkları atölyelerle de bütün kesimlere dokunduklarını belirten Evindar Dûlek, “Bu çalışmaların hepsinde abluka ile karşılaştık ama günün sonunda sanatımızı ortaya koyduk. Bu süreçte halkın Kürt sanatı ve kültürüne ne kadar büyük bir özlem duyduğunu da gördük. Özellikle kayyımlardan sonra bölgede Kürtçeye dair hiçbir çalışma yürütülmedi. Bu bölgeye uymayan kültürünü yansıtmayan çalışmalar yapıldı. İnsanlar bunlara karşı bizleri görünce çok mutlu ve umutlu oluyorlardı. Bizlerde bu mutlulukla her gün yorulmadan çalışmaya devam ettik” şeklinde konuştu.

‘Amaçlarımızdan bir tanesi de kadını evden çıkarmak’

Kadınların sanata kazandırılması için de farklı etkinlikler ve atölyeler düzenlediklerini aktaran Evindar Dûlek, “Bu buluşmalarımızda özellikle kadınların yoğun bir ilgisini gördük. Bizler sanat çalışmalarımızla sadece asimilasyona karşı durmuyoruz, aynı zamanda kadını evden çıkarıp bu çalışmalara katmayı da hedefliyoruz. Kadınlara dair yaptığımız atölyeler ve festivallerde bu amaçla yapıldı. Bölgede kadına dair yapılan çalışmalar dikiş, nakış kursundan ibaret. Ancak biz resim, sanat ve ses atölyeleri ile kadınların sanatın içinde yer almasını amaçlıyoruz. Kadınların her çalışmada yer alması gerekiyor. Özel savaşa karşı hem kadınların hem çocukların hem de halkın yanında olmaya devam edeceğiz” sözlerini kullandı.

‘2024 bizler için daha yoğun geçecek’

2024 yılında kendilerini daha yoğun bir çalışma temposunun beklediğini söyleyen Evindar Dûlek, “Şu anda da çalışmalarımız ve üretimlerimiz devam ediyor. 2024 yılında da bu çalışmalarımızı artırmayı düşünüyoruz. Onların yasaklamalarına karşı bizler gelecek sene de her yerde olacağız. Halkı, çocukları müziksiz ve sanatsız bırakmayacağız. Yaptığımız çalışmalar da bunun en net örneği, onların her yasaklamasında bizler binlere ulaştık. Önümüzdeki sene de çok güzel projelerimiz olacak. Bu projelerimizin çalışmalarına şimdiden başladık” dedi.

‘Halk gerçekliğini asimilasyon politikası ile yok etmek istiyorlar’

“Bu mücadelemiz yıllardır sürüyor” sözleriyle Kürt halkının sadece dil ve kültürü geliştirmek için değil, özgürlük alanında da büyük saldırılarla karşı karşıya kaldığını aktaran Evindar Dûlek, yaşanılan sürece dair şu değerlendirmede bulundu: “Herkes gibi onlarda bunun farkında, öldürerek veya göç ettirerek bitiremeyeceklerini kendileri de anladı. Bunu anlayınca ne yaptılar; bu halkın ana diline ve sanatına yönelmeye başladılar. Dillerini yok edip, halkı asimile ederek bu mücadeleyi yok etmek istiyorlar. Bugün baktığımızda Türkiye’de Kürtçe dışında hiçbir dilde yasaklama yok. Okullarda Arapça zorunlu ders olurken bizim çocuklarımız ana dillerinden uzak bir şekilde eğitim görüyorlar. Her dilin kendine özgü değeri ve önemi var. Ancak insanın her şeyden önce kendi ana dili ve sanatına önem vermesi gerekiyor. Bizim de en çok bu konuda çalışmalarımızın olması gerekiyor.”

2023 yılında yürütülen kültür-sanat faaliyetinden bazıları ise şöyle:

* Şirnex’ın Cizîr ilçesinde Sanatça Organizasyon ve Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) tarafından organize edilen Cizîr Kültür ve Sanat Festivali gerçekleştirildi.

* Şirnex’in Silopiya Belediyesi, Kasım ayında kültür ve sanat günleri organize ederek, konserler ve çeşitli etkinlikler gerçekleştirdi.

* Koma Ma, İstanbul, İzmir, Amed ve Colemêrg’de konserler düzenledi. Konserlerde Kürt kültürünün unutulmaz eserleri seslendirildi.

* Ortadoğu Sinema Akademisi Derneği, bu yıl 8’incisi organize edilen FilmAmed Belgesel Film Festivali’ni gerçekleştirdi. 5 gün süren festivalde 31 film izleyiciyle buluştu. Söz konusu filmlerden 13’ünün yönetmeni kadındı. Festival kapsamında bir panel ve bir forum da düzenlendi.

* Kadın Kültür Sanat Edebiyat Derneği (KASED) ve Avrupa Birliği Sivil Düşün tarafından "Bir de buradan bak" şiarıyla yürütülen proje kapsamında dönüşümle elde edilen enstrümanlarla mini konser verilirken, çalışma sürecini konu alan bir de belgesel hazırlandı. Atık malzemelerden yapılan çalışmalar sergilendi.

* Sanatça Organizasyon, KESK ve DİSK, Êlih'te (Batman) “Jina Azad Hunera Azad” (Özgür Kadın Özgür Sanat) şiarıyla Kadın Kültür ve Sanat Festivali düzenledi. Festival’de ressam Ruken Ekinci’nin sergisi, Devrim Demir ve Saliha Ayata’nın katılımı ile panel, Yıkılacak Duvarlar adlı filmin gösterimi, ulusal kıyafetlerin tanıtımı, Jin MA ve Eylem Aktaş konserleri gerçekleştirildi.

* Dêrsim'de 1990'lı yıllardan bu yana köy yakmalar, boşaltmalar, baskı ve Olağanüstü Hal (OHAL) uygulamalarına karşı başlatılan Munzur Kültür ve Doğa Festivali'nin 21'incisi gerçekleştirildi. “Madencilik Yağmasına Karşı Doğayı ve Yaşamı Savunuyoruz” şiarıyla başlatılan festival 4 gün sürdü.

* Mûş’un Gimgim (Varto) ilçesinde Demokratik Alevi Derneği (DAD) ile Hızır Mekanı ve Doğa Koruma Derneği öncülüğünde “2’nci Doğa, İnanç ve Kültür Festivali” gerçekleştirildi. 3 gün süren festivalde panel, tiyatro gösterimi ile müzik, dengbêj ve şiir dinletileri düzenlendi.

* Sanatça Organizasyon, Agirî'nin Bazîd ilçesinde "Vejîn" şiarıyla konser düzenledi. Konserde sanatçı Hediye ve Kadir Çat sahne aldı.

* Jîn Art Hûner, İzmir'in Konak ilçesine bağlı Basmane semtinde bulunan Aziz Vukolos Kilisesi’nde 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü’ne dair kadın dengbêj konseri düzenledi. Konserde kadın dengbêjler Xalîde, Mewlude, Îpek, Evîn Sindî ve Eylül Nazlıer sahne aldı.

* Wan’da faaliyet yürüten Aryen Sanat Akademisi tarafından “Aryen Müzik Günleri” düzenlendi. 4 gün süren etkinlikte Dengê Meyman, Aryen Kom, Sorjiyan ile Colemêrg Collective sahne aldı.