ZEYNEP AKGÜL

Ankara - Kadın hakları savunucuları bundan sonraki süreçte şiddetin daha da artacağını öngörürken, hukukçular uluslararası sözleşmelerin sadece Cumhurbaşkanı kararı ile feshedilemeyeceğine dikkat çekiyor. Öte yandan İstanbul Sözleşmesi’nin ardından, sözleşmeyi referans alarak çıkartılan 6284 sayılı kanunun akıbeti de belirsiz. Bizde İstanbul Sözleşmesi’nin neden hedef alındığını, Cumhurbaşkanı’nın bir karar ile bu sözleşmeyi feshetmesinin mümkün olup olmadığını ve 6284 sayılı kanunun akıbetini ne olacağını Ankara Kadın Platformu’nun avukatlarından Sevinç Hocaoğulları ile konuştuk.

• Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi, bilinen ismiyle İstanbul Sözleşmesi, 1 Ağustos 2014’te yürürlüğe girdi. Sözleşme, Türkiye’ye kadına yönelik şiddetin önlenmesi konusunda pek çok yükümlülük getirirken, bir gece yarısı kararnamesiyle fesh edildi. Peki, nedir İstanbul Sözleşmesi; neyi ifade ediyor?

Türkiye’nin ilk imzacısı olduğu İstanbul Sözleşmesi kadına karşı şiddetin ve ev içi şiddetin önlenmesi ve şiddete karşı mücadele konusunda taraf devletlere pek çok yükümlülük veriyor. Sözleşme kadına yönelik şiddeti toplumsal cinsiyet temelli tanımlıyor, eşitliği gerçek anlamda yaşama geçirmeyi hedefliyor, ayrımcılığı yasaklıyor. Sözleşme bu nedenle ‘kadınla erkek eşit değildir’ diyerek şiddeti her alanda üreten iktidarın hedefindeydi. Kadınlar için eşitliğin sağlandığı, şiddetin olmadığı bir yaşama dair mücadele ilkelerini ve güvenceleri ifade ederken, kendisini kadın düşmanlığı ve LGBTİ+ düşmanlığı ile ayakta tutmaya çalışan iktidar için bir engel. İktidar, İstanbul Sözleşmesi başta olmak üzere kadınların kazanılmış haklarına açmış olduğu savaşı sürdürüyor.

• İstanbul Sözleşmesi neden hedef alındı. AKP ne oldu da sözleşmeden çekildi? Bu konudaki yorumunuz nedir?

AKP iktidarı kadın düşmanlığından, LGBTİ+ düşmanlığından, ırkçılıktan, gericilikten, ayrımcılıktan, nefretten besleniyor. Bir avuç azınlık dışında topluma hiçbir şey vaat edemeyen iktidar, kendisini yarattığı karşıtlıklarla var etmeye, ayakta tutmaya çalışıyor. Sözleşmeden çekilme kararı, Gergerlioğlu’nun vekilliğinin düşürülmesi, HDP’ye kapatma davası açılması, Gezi Parkı’nın devri ile atılan adımların parçası oldu. Toplumu, kadınları baskı altına almak kadın düşmanlığı ve LGBTİ+ düşmanlığı ile saflaştırmak üzere sözleşmeden çekilme kararı alındığını düşünüyorum. Kadınların, LGBTİ+’ların hiç durmadan iktidarın hedefinde olmasının nedeni eşitlik ve özgürlük talepleriyle, şiddete karşı mücadelesi ile şiddetten beslenen iktidar için sarsıcı olmaları.  

“Sözleşmeyi feshetmek hukuken mümkün değil”

•  Bazı hukukçulara göre Cumhurbaşkanı’nın, bir uluslararası sözleşmeyi Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) götürmeden feshetmesi usul açısından yanlış. Bu bağlamda Cumhurbaşkanı’nın bir karar ile bu sözleşmeyi feshetmesi mümkün mü? Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?

Bugün kayyum rektörlerle üniversite bileşenlerinin, sendikal hakların bastırılmasıyla emekçilerin, ifade özgürlüğüne yönelik saldırılarla, kayyum belediye başkanlarıyla parti kapatmaya yönelik adımlarla halkın iradesi yok sayılıyor. Tek adamın iradesi yasa, uygulama, mahkeme kararı, yasal veya fiili şiddet olarak karşımıza çıkıyor. Tek adam iktidarı bir yok sayma ve hukuksuzluk iktidarı. Bu hukuksuzluk düzeninde, kadınların iradesini yok sayan karar usulden önce zaten amacı, içeriği itibariyle bizler için yok hükmünde. Ayrıca Cumhurbaşkanı’nın bir karar ile sözleşmeyi feshetmesinin hukuken de mümkün olmadığını düşünüyorum. Sizin de dediğiniz gibi bu konuda pek çok tartışma var. Barolar davalar açtı, kadın örgütleri davalar açıyor. Kadınlar davalar açıyor. Bu hukuksuz karara karşı elbette her alanda mücadele edilecek. Ancak usul bu saldırının küçük bir boyutu.

“Artık kol kırılıp yen içinde kalmıyor”

• Kadın örgütlerinin, kadına yönelik şiddete karşı koruyucu kalkan ve kadın hareketinin kazanımı olarak nitelendirdiği sözleşme, sözleşmeye karşı çıkan gruplar içinse aile kurumunu yıkan bir unsur, hatta proje olarak görülüyor. Siz bu konuda ne söylemek istersiniz?

Aile kurumu yıkılıyor haykırışlarıyla sözleşmeye karşı çıkanların aileden beklentilerine ve aile/kadın-erkek ilişkilerinde rahatsız oldukları dönüşüme bakmak lazım. Artık kol kırılıp yen içinde kalmıyor. Tüm farklılıklarıyla kadınlar ev içinde, “aile” içinde gerçekleşen şiddete karşı susmuyor. Aile “reis”inin erkek olduğu fikrini kadınlar artık kabul etmiyor. Bu örnekleri arttırabiliriz. İktidarlarını kadınların emeği ve bedeninin denetimi ile şiddetle kuranların düzenlerinin bozulduğu, yıkıldığı doğru. İstanbul Sözleşmesinde belirtildiği gibi kadına karşı şiddet, kadınların erkeklere nazaran daha ast bir konuma zorlandıkları en önemli sosyal mekanizmalardan biri. Sözleşmeye karşı çıkanlar, aileden başlayarak şiddet ile sürdürebildikleri egemenliklerinin, kadınların erkeklerle eşit olmadığı fikrinin, eşitsizliğe dayanan eril hukukun yıkılmasına karşı, kadınların eşit ve özgür bir yaşam talebine karşı mücadele ediyor.

“Kanunun temeline saldırdılar”

• İstanbul Sözleşmesi’nin ardından gözler hemen 6284 sayılı yasaya çevrildi. 6284 Sözleşmeden doğan bir düzenlemeydi. Kimi uzmanlara göre mevzuat boşluğu olabilir. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz? Bu yasadan doğan haklar kaldırılabilir mi ya da sınırlanabilir mi?

İstanbul Sözleşmesi ile birlikte 6284 sayılı yasa da “aile yıkan” yasa denilerek bir süredir gündem yapılıyordu. İktidara yandaş örgütlerin, yayınların hedefindeydi. Tek adamın bir gece kararıyla kadınların yaşam hakkını doğrudan ilgilendiren bir sözleşmeden çekildiğini ilan etmesi gücünü İstanbul Sözleşmesinden alan 6284 Sayılı Yasanın da bezer şekilde kaldırılıp kaldırılamayacağı veya uygulamasının devam edip etmeyeceği çekinceleri yarattı.

6284 Sayılı Kanunun uygulanmasında İstanbul Sözleşmesi temel referanslardan biri. Kanun İstanbul Sözleşmesini temel alarak koruyucu ve önleyici tedbirleri düzenliyor. Bu anlamda bir boşluk olacağı doğru. 6284 Sayılı Yasanın kaldırılmasını, sınırlandırılmasını iktidar ister mi, ister. Ancak öncelikle sözleşmeye, kanunun temeline saldırdılar. Kadına yönelik şiddetin toplumsal cinsiyet eşitsizliğinden kaynaklandığını ve şiddetin önlenebilmesi için gerçek eşitliğin sağlanması gerektiği yönündeki temeli ortadan kaldırmak istiyorlar. Önleme ve koruma tedbirlerinin hangi ilkeler kapsamında sağlanacağını belirleyen İstanbul Sözleşmesi bu anlamda bir boşluk yaratacağından bizler için vazgeçilmez. 

•  AKP Genel Başkan Yardımcısı Fatma Betül Sayan Kaya, hükümetin ‘Ankara Sözleşmesi’ adıyla yeni bir çalışma başlattığını belirtti. Kaya yaptığı açıklamada “AK Parti her zaman ailenin yanında oldu. Bizim derdimiz aileyi, kadını ve toplumun her bir ferdini korumak.” diyor. Peki, sizce Ankara Sözleşmesi nasıl bir sözleşme olacak?

Kadına karşı şiddeti önlemek üzere oluşturulan, İstanbul’da imzalanan, adını İstanbul’dan alan, Türkiye’nin ilk imzacısı olduğu bir sözleşmeden çıkma iradesi, toplumsal cinsiyet eşitliğini hedef alan bir iradedir. Bu idare, sözleşme aileyi parçalıyor diyerek, LGBTİ+’ları hedef göstererek şiddetin temeli olan toplumsal cinsiyet eşitsizliğini beslemektedir. Fesih açıklaması ve çıkma iradesini meşrulaştırmak içi kurulan kadın düşmanı, LGBTİQ+ düşmanı söylemlerle hemen kadınlara ve LGBTİ+’lara yönelik şiddeti arttıran bir sonuç doğmuştur. İktidar eşitliği hedef aldığını açıkça söylemekten çekinmemektedir. Bu mantıktan beslenen iktidarın yapacağı kanunun şiddeti önleme konusunda etkili olmayacağı açıktır.

“Savunduğumuz hayatlarımız”

Bugüne kadar AKP birçok düzenleme hayata geçirmek istedi bunlardan biri cinsel istismarla ilgili diğerleri nafaka, arabuluculuk sistemi… İstanbul Sözleşmesi tüm bunların önünde engeldi. AKP elini mi rahatlatmış oldu? Tüm bunlar Ankara Sözleşmesi ile bir pakette toplanabilir mi? Neler söylersiniz?

İstanbul Sözleşmesi ve kadınların bugün bize gayet olağan görünen pek çok hakkı kadınların bedel ödeyerek kazandıkları haklar. Kadınlar bu nedenle bu haklardan vazgeçmeyeceklerini kararlılıkla ifade ediyorlar. AKP elini rahatlatmak istiyor, doğru. Sırada hedeflediği af, arabuluculuk düzenlemeleri var doğru. Bunların bir pakette toplanıp toplanamayacağını mücadelemiz belirleyecek. Bugün Türkiye’nin dört bir yanında İstanbul Sözleşmesini savunanlar olarak yaşamlarımızı ve haklarımızı savunuyoruz. Savunduğumuz hayatlarımız. Yani AKP’nin eli rahatlamadı, haklarımızın elimizden alınmasına izin vermeyeceğiz.