CELEH SADEGHİ

Mahabad- Rojhilat Kürdistan’daki Mahabad şehrinin başlıca ekonomik ve turizm merkezlerinden biri "Tanakura" pazarıdır. Pazarda kullanılmış, stok ve yeni ithal giysi, ayakkabı, takı vb. eşyaların satışı yapılmakta. Ana Tanakura olarak bilinen toptan satış pazarı, Kaveh kasabasında bulunuyor. Şehir terminalinin yakınında bulunan Tanakura pazarı, her yıl binlerce insanı ağırlıyor. Pazar, otuz yılı aşkın bir süredir faaliyette ve binden fazla dükkana rağmen erkek zihniyet nedeniyle kadınların varlığı hala çok zayıf. Bu alandaki kısıtlamalar kadınları dijital satış pazarına yöneltiyor. Tanakura'da erkek ve geleneksel mekanın hakimiyeti bazı kadın satıcıları kısıtlama ve baskıyla karşı karşıya bıraksa da varlıklarıyla bu ünlü pazarda yeni bir yol yaratıyor.

‘Ekonomik krizlerde ilk göz ardı edilenler kadınlar oluyor’

Laleh adlı kadın esnafa göre, aile muhalefeti ve destek eksikliği, cinsiyete bağlı taciz, yüksek kiralar, iletişim ve büyük pazarlara gitme zorluğu vb. nedeniyle kadınlar Tanakura'da daha az çalışıyor. Kişisel deneyimini anlatan Laleh, "Birçok kez bana Tanakura'nın kadınlara göre bir yer olmadığı, başka bir yerde satış yapabileceğim söylendi, ama benim cevabım, birkaç yıl içinde burada daha fazla kadın göreceğiniz oldu. Kadın satıcıların sayısı beşi geçmiyor, ama son birkaç yılda sıfırdan bu sayıya çıktı. Ekonomik krizlerde ilk göz ardı edilenler biz kadınlarız. Kadın düşmanlığı atmosferi, hakim ve toplumsal cinsiyet damgalamasının yolunu açılıyor. Bazen başka şehirlerden gelen misafirler burada çok az kadının çalıştığını görünce şaşırıyorlar" dedi.

Laleh, bağımsız kadın kimliğinin bu alandan uzaklaştırıldığına inanaraki şunları söyledi: “İşin türü ne olursa olsun, kadın olmak ve ataerkilliğin gelir yaratma alanında tamamen erkeksi ve geleneksel bir atmosfer yaratma eğilimi, Tanakura'da kadınların fiziksel varlığının düşük olmasının nedenidir”.

Çevresel baskılar ve kadınların tutumu

Buradaki kadın düşmanı davranışlar ve kadınların emeğini savunma deneyimi hakkında konuşan Laleh, "Tanakura'da erkekler sokak yemeklerini sorunsuz ve istikrarlı bir şekilde satabiliyor. Ancak kadın olması nedeniyle yiyecek satışı da sert tepkilerle karşılaşıyor. Bir gün erkek bir esnaf tezgah açan bir kadına eşyalarını toplaması için baskıda bulundu. Bu sırada ağlayan kadının etrafında sadece birkaç kişi gördüm. Sadece ben onu savundum ve bu kadının dükkanımın önünde çalışabileceğini, kimsenin onu engelleme hakkının olmadığını söyledim. Bu kadını savunduktan sonra erkeklerin davranışlarının değişmesi bana ilginç geldi. Yavaş yavaş kadınların varlığı, karşılıklı desteği ve ısrarı ile erkekler de bunu kabul edecek gibi görünüyor. Benden önce burada bulunan ve çevresel baskılar nedeniyle işlerini bırakmak zorunda kalan kadınlar var. Ancak elde ettiğim deneyime göre, insan hakları doğrultusunda savunma ve direniş olduğunda kadın düşmanlığı kaybediyor. Bu bir kişiyle başlayıp daha sonra çoğalabilecek bir mücadeledir” ifadelerinde bulundu.

Kadınlar yaratıcılıklarıyla mevcut sınırlamalardan fırsatlar yaratmışlardır. Şu anda birçok kadın dijital medya gibi bir alanda çalışma sayfalarıyla Tanakura ürünlerini satıyor. Bazıları online satışla başladı, ama artık bizzat piyasada yer alıyorlar.

‘Kadınların pazarda olması tabuları yıkıyor’

Shahira D. bu kadınlara bir örnektir. İşine diğer esnafın ürünlerini internet üzerinden satarak başladı. Erk zihniyete dair tüm tabuları yıktı ve bugün bu pazarın toptancılarından biri. Çalışmalarıyla ilgili bilgi veren Shahira D. "İnternetten satışta ilerleme kaydettikten sonra insanların ürünlerini satmak yerine toplu olarak satın almaya karar verdim. Yaklaşık 6 yıl önce ana pazara gittiğimde bana şaşkınlıkla baktılar, bu pazarda hâlâ çoğunlukla Tahran gibi şehirlerden gelen yerli olmayan kadınlar olmasına rağmen, orada olmak büyük bir tabu yıkıyordu. Zamanla aynı internet ortamında başka şehirlerden de büyük alıcılar buldum ve o kadar tanındım ki, toptancılardan işbirliği teklifleri aldım veya onların rekabetiyle karşılaştım. Artık Tanakura'nın en üst katında kendi dükkanım var. Bu kat henüz resmi olarak hizmete açılmamış olsa da müşterilerim bunu biliyor” şeklinde konuştu.