Haber Merkezi - Türkiye’de yaklaşık 2,5 milyon Suriyeli geçici koruma statüsüyle yaşarken, poligami (çok eşli) evlilikler özellikle Suriyeli kadınlar için hem bir hayatta kalma stratejisi hem de ciddi sorunların kaynağı haline geliyor. Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) Türkiye’nin 2024 raporuna göre, Suriyeli kadınlar yoksulluk, kültürel normlar ve yerinden edilme nedeniyle poligamik evliliklere sürükleniyor. Hacettepe Üniversitesi’nin 2023 verilerine göre, 15 yaş üstü Suriyeli kadınların yüzde 10’u çok eşli evliliklerde yer alıyor. Ancak resmi nikah eksikliği, yoksulluk ve toplumsal damgalanma, bu kadınları daha da kırılgan hale getiriyor.

DW’nin haberine göre, Harran Üniversitesi’nden sosyolog Prof. Dr. Mahmut Kaya, Suriyeli kadınların bu evlilikleri ekonomik güvence ve fuhuş mafyası gibi risklerden korunma için bir “sığınma aracı” olarak gördüğünü söylüyor. Kaya duyduğu bir örneği şu şekilde anlatıyor: “Şanlıurfa’da bir kadın, hastanede kızlarını evlendirmek için "Kızlarımı nikahlamak isteyen var mı?" diye bağırıyor.”

Damgalanmaktan korkuyorlar

İstanbul merkezli Suriye Diyalog Merkezi’nden Kinda Hawasli ise büyük şehirlerde de bu evliliklerin yaygın olduğunu, kadınların yoksulluk nedeniyle işyerlerinde bile bu tür taleplerle karşılaştığını belirtiyor.

Bazı kadınlar şiddet gibi nedenlerle boşanmak istiyor ancak dini hukuka göre erkeğin onları boşamaması durumunda boşanamıyorlar. Ayrıca çocuğun velayeti, miras gibi konularda da problemler çıkabiliyor. Kinda Hawasli, sorun yaşayan kadınların yetkililere ya da sivil toplum kuruluşlarına başvurmaya çekindiklerini söyleyerek şunları ekledi: "Çünkü damgalanmaktan korkuyorlar. Türklerin onların ikinci, üçüncü eş olmasından memnun olmadığını biliyorlar.”

Türkiye’de çok eşlilik 1926’dan beri yasak, ancak 2015’te Anayasa Mahkemesi’nin resmi nikahsız dini nikahı suç olmaktan çıkarması, bu evlilikleri kolaylaştırdı. Resmi nikah olmaması, Suriyeli kadınların miras, çocuk velayeti gibi haklardan mahrum kalmasına yol açıyor. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Hizmet Bölümü'nde öğretim üyesi olan Dr. Nurgül Certel ise çok eşli evlilikleri meşrulaştırma yollarından biri olarak dini söylemlere dikkat çekiyor. Nurgül Certel, erkeğin ihtiyaçlarının, özellikle de cinsel ihtiyaçlarının karşılanması gerektiği konusunda toplumun hemfikir olduğunu belirterek durumu şöyle açıklıyor: "Harama gideceğime helalinden bir ilişki kurdum, denilerek yapılıyor."

Yasal boşluklar ve Şeri Meclisi

Suriyeli kadınların poligami kıskacındaki mücadelesi, yasal boşluklar ve toplumsal normlarla daha da karmaşık hale geliyor. Uzmanlar, bu sorunun çözümü için hem devlet politikalarında hem de toplumsal bilinçte köklü değişimlere ihtiyaç olduğunu vurguluyor. Mahmut Kaya, bu tür konulara da bakan, Suriyeli din insanları, fıkıhçılar, akademisyenlerden oluşan Şeri Meclis adlı bir komisyondan söz ediyor. İstanbul merkezli komisyonun Riha (Urfa) şubesi olduğunu belirterek şunları ekliyor: “O meclisin yetkilileriyle görüştüm. Türkiye'deki Suriyeli toplumun yaşamış olduğu sosyal, ekonomik, dini meseleleri kendi kurullarında görüşüp çözümler üretiyorlar. Paralel hukuk gibi, diaspora hukuku gibi düşünebilirsiniz. Sorunları kendi gelenek ve yasalarına göre çözmeye çalışıyorlar. Suriye'den içtihat, yani yorum da alıyorlar.”