Tunus’ta kadın kazanımları tehlikede mi?

ZOUHOUR MECHERGUI

Tunus – Tunuslu kadınlar, özellikle 1956'da kabul edilen "Aile Hukuku Yasası" gibi ilerici yasalarla ciddi kazanımlar elde etmişlerdi. Bu yasalar, Tunus'u Arap dünyasında kadın haklarında öncü bir ülke yapmıştı. Ancak 2011 yılındaki ayaklanmalar sonrasında, geri görüşlü fikirlerin yükselmesi, kadınların haklarını tehdit eden bir ortam yarattı. Bu düşünceler, toplumu kadınları hedef alan bir yönetim anlayışına sürüklemeye çalıştı. Kadınların devam eden mücadelesi bu fikirlerin geri püskürtülmesini sağlasa da Tunuslu kadınların mücadeleyi ve direnişlerini büyütmesi önemli.

‘Kadınları çok daha zorlu meseleler bekliyor’

Yeni seçilen Tunus Demokratik Kadın Derneği Başkanı Raja Dahmani ajansımıza Tunuslu kadınların elde ettiği kazanımları ve mücadelelerine dair ajansımıza konuştu. Raja Dahmani derneğin, 9 kadından oluşan yeni yönetimini seçtiğini duyururken, başta Tunus Genel İşçi Sendikası (UGTT) olmak üzere birçok ortakla birlikte yapılan başarılı bir çaba ile kongrelerinin tüm engellere rağmen yapılabildiğine dikkat çekti.

Kadınların sorunlarına çözüm bulmak için büyük zorluklarla karşı karşıya olduklarını ifade eden Raja Dahmani, “Ancak bu mücadeleyi sürdürmek zorundayız. Kadınları çok daha zorlu meseleler bekliyor. Derneğimiz kadın haklarını ve toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak için çalışıyor” dedi.

Tunus'taki, bölgedeki ve dünya genelindeki gelişmelerin kadınlar üzerindeki etkilerinin farkında olduklarını belirten Raja Dahmani, “Derneğimiz özgürlüklerin ve hakların garanti altına alındığı açık, demokratik bir alan yaratma amacını güdüyor. Özellikle kadın cinayetleri gibi son yıllarda giderek artan bir şiddet olgusunun, kadınların toplumsal yaşamdan dışlanmasını daha da pekiştiriyor. Cinayetlerin artışı tehlikeli bir göstergedir” şeklinde konuştu. Raja Dahmani, şiddet ve kadın katliamlarının sadece yasalarla değil, aynı zamanda etkin bir stratejiyle mücadele edilmesi gereken bir sorun olduğunu ifade etti.

Kadın cinayetleri ve hukuki sorunlar

Kadın cinayetleri konusunda, 2017'de çıkarılan 58 sayılı yasanın, kadınların şiddetten korunmasına yönelik bir önlem olarak kabul edilmesine rağmen, cinayetlerin artmaya devam ettiğini vurgulayan Raja Dahmani, şunları söyledi: "Kadın cinayetleri, özellikle ev içi şiddet nedeniyle artmış durumda. Bu, çok tehlikeli bir gösterge ve bu durum bizlere, Tunus'un bağımsızlık döneminden itibaren kadınları koruyan yasaların yeterince etkin bir şekilde uygulanmadığını gösteriyor."

Tunus'ta, özellikle kadınların evli oldukları erkekler tarafından katledilmesiyle ilgili cinayetlerin arttığına dikkat çeken Raja Dahmani, 2023 yılında en az 23 kadının katledildiğini ve bu kadınların çoğunun evli oldukları erkek tarafından öldürüldüğünü kaydederek, “Bu durum, yasal düzenlemelerin ve kadınları koruma politikalarının yeterince güçlü olmadığını gösteriyor” dedi.

‘Cezasızlık artan şiddeti besliyor’

Raja Dahmani, hükümetin yasaları uygulamadığını ve kadın hakları konusundaki mücadeleye kaynak ayırmakta yetersiz olduğuna dikkat çekerek, ayrıca hukuki süreçlerin karmaşık ve engelleyici yapısını da eleştirdi. Kadınların haklarını arama sürecindeki zorlukların, kadınların şikayetlerini geri çekmelerine yol açtığını belirten Raja Dahmani, “Örneğin, adli yardım hizmetlerinin karmaşık bürokratik engellerle sunulması, şiddete uğramış kadınların mahkemeye başvurmalarını zorlaştırıyor” dedi.

Ayrıca, şiddete maruz kalan kadınların adaleti sağlamada karşılarına çıkan engellerin suçluları teşvik ettiğini dile getiren Raja Dahmani, “Cinayet suçlarının yıllarca dava edilmeden beklemesi, cezasızlık kültürünü pekiştiriyor. Birçok davada, suçlular yıllarca cezalandırılmadı. Bu durum, şiddet suçlularını cesaretlendiren bir faktör haline geliyor." diyerek, cezasızlığın artan şiddeti beslediğini söyledi.

Kadın temsili ve politik durum

Tunus'ta kadınların siyasi temsil oranının son yıllarda hızla düştüğüne dikkat çeken Raja Dahmani, “2011 yılında devrimden sonra kadınların parlamentodaki temsili yüzde 29 iken, 2014'te yüzde 31'e çıktı ancak 2019'da yüzde 24'e geriledi, 2024 seçimlerinde ise bu oran yüzde 10'a düştü. Bu, kadınların toplumsal ve siyasi karar alma süreçlerinden giderek daha fazla dışlandığı anlamına geliyor” şeklinde konuştu.

Raja Dahmani kadınların temsil oranındaki düşüşün, cinsiyet eşitliğini savunacak yasal düzenlemelerin ve toplumsal yapının zayıfladığına işaret ettiğini söyleyerek, bu durumun "cinsiyet eşitliği" mücadelesinin geriye gittiğini gösterdiğini belirtti. Raja Dahmani özellikle, 2022 Anayasası'nda kadınların siyasi haklarının güvence altına alınmasına rağmen, uygulamada bu hakların etkisizleştirildiğini ve kadınların haklarına yönelik düşüncelerin geriye gittiğini sözlerine ekledi.

Tunus’taki ifade özgürlüğünün ciddi tehditlerle karşı karşıya olduğunu vurgulayan Raja Dahmani, özellikle 2011 yılındaki ayaklanmalar sonrası kazanılan bu özgürlüğün, son yıllarda çıkan yasalarla kısıtlanmaya çalışıldığını belirtti. 54 sayılı maddenin, Tunus devriminde kazanılan en önemli haklardan biri olan ifade özgürlüğünü hedef aldığını kaydeden Raja Dahmani şunları söyledi: “Bu yasa, hükümete karşı eleştiri yapan gazeteciler ve sivil toplum üyelerini cezalandırmak için kullanılıyor. Sadece bir Facebook paylaşımı yüzünden 4 yıl hapis cezası verilmesi, demokrasi ve özgürlük anlayışına ters düşen bir durumdur. Bu tür uygulamalar kabul edilemez.”

Raja Dahmani ayrıca, 2004 yılında çıkarılan ve "ahlaka aykırı" davranışları cezalandıran yasanın yeniden uygulanmaya başlamasıyla, dijital medya kullanıcılarının ve içerik üreticilerinin hedef alındığını belirterek, "Ahlaka aykırı ne demek? Tunus'un farklı bölgelerinde ahlak anlayışı farklı. Bu tür yasalar, ifade özgürlüğünü kısıtlar ve insanların dijital alanlarda düşüncelerini paylaşmalarını engeller" dedi.

Kadınların hakları ve yasal kazanımların durumu

Raja Dahmani Tunus’ta kadınların kazandığı birçok önemli yasa ve reform olmasına rağmen son yıllarda bu kazanımların geriye gitmeye başladığını ve toplumsal cinsiyet eşitliği mücadelesinin daha fazla zorlukla karşılaştığını belirtti. Raja Dahmani şunları söyledi:

“1956 yılında çıkarılan Aile Hukuku Yasası, çok eşliliği yasaklamış, boşanma hakkı sağlamış ve kadınların haklarını güvence altına almıştı. Ancak, son yıllarda bu kazanımların tehdit altına girmesi, büyük bir endişe yaratıyor. Tunus’ta kadınların hakları korunmalı ve güçlendirilmeli. Kadın hakları konusunda daha fazla yasal reform yapılmalı, tabi bunun için daha fazla çaba gösterilmeli.”

Son olarak, Raja Dahmani, Tunus'un geleceği için siyasi bir rahatlama ve demokratik bir ortamın yaratılması gerektiğini vurguladı. Hükümet ve sivil toplum arasındaki iş birliğinin önemine dikkat çeken Raja Dahmani, toplumun kalkınması için bu iş birliğinin devam etmesi gerektiğini, derneklerin çalışmalarına ve hükümetin özgürlükleri güvence altına alacak yasal düzenlemeler yapması gerektiğini belirtti.