HANAN HARITE

Fas- Moritanya gibi birçok ülkede kadınlar iki kat daha fazla mücadele vermek zorunda. Kadınlar bir yandan kültürel ve sosyal kısıtlamalara direniyor, diğer yandan ise onurlarını ve haklarını garanti altına alacak yasal reformları talep ediyorlar.

Moritanyalı feminist aktivist Sâlike Hamîde, başkent Nuakşot’un kırsal mahallelerinde kadınların sesi olmaya çabalıyor. Kadınların gerçekliğine ışık tutan Sâlike Hamîde, kadın dayanışmasının ayrımcılığa ve şiddete karşı mücadelede artık bir zorunluluk olduğunu vurguluyor.

Sâlike Hamîde’nin hak savunuculuğu üniversite eğitimi için başkent Nuakşot’a taşınmasıyla başladı. Burada, 2012’de kurulan Moritanya’nın ilk bağımsız feminist hareketi, "Tekellimi (Konuş)” ile tanıştı. Bu deneyim, Sâlike Hamîde’nin hak bilinci açısından dönüm noktası oldu.

Sâlike Hamîde, üniversitedeki feminist mücadele ile tanışmasını şöyle anlatıyor: “Acının bireysel değil kolektif olduğunu fark etmeye başladım. Kadınlara karşı ayrımcılığı hissediyordum ama nasıl mücadele edeceğimi bilmiyordum. Üniversitede feminist literatürü okumaya başladım ve bu beni sahada çalışmaya yöneltti.”

Bu farkındalıkla “Toplum Refahı için İlerleme Derneği”ni kuran Sâlike Hamîde, ayrıca “Kadınların Sesleri” isimli bir koalisyonun oluşmasına da katkı sundu. Bu oluşum, kırsal mahallelerdeki kadınları bilinçlendirme, deneyim paylaşımı ve kolektif farkındalık oluşturma amacını taşıyor.

Yasal boşluklar ve eksik adalet

Sâlike Hamîde’ye göre, Moritanya’da kadınlar yoksulluk, cehalet ve geri gelenekler gibi etkenlerle beslenen sistematik bir şiddetle karşı karşıya. Kadın sünneti gibi uygulamaların, yasaklanmış olmasına rağmen halen gizlice devam ettiğini dile getiren Sâlike Hamîde, “Bazı durumları toplum baskısı ve farkındalık çalışmalarıyla engellemeyi başardık ama yasaların ciddiyetle uygulanmaması, bu uygulamanın gizlice sürmesine neden oluyor. Bazı evli kadınlar, eşlerinin baskısıyla sünnete zorlanıyor” diyor.

Ayrıca doğum sırasında anne ölüm oranının hâlâ yüksek olduğunu belirten Sâlike Hamîde, derneklerinin faaliyetlerini sağlık eğitimi ve üreme sağlığını da genişlettiğini, geleneksel zararlı uygulamaların risklerine dair kadınları bilgilendirdiklerini aktarıyor.

Sâlike Hamîde yasal sistemin zayıflığını da sert şekilde eleştirerek sözlerine şöyle devam ediyor: “Moritanya’da yasalar, kadınlara yönelik şiddeti açıkça tanımlamıyor. Taciz ve tecavüz gibi suçlar, bazen farklı değerlendirilerek suçlanabiliyor. Evlilik içi şiddet vakalarında ise kadınların çoğu uzlaşmaya zorlanıyor. Kadınların adalete erişimi de baltalanıyor.”

Erken yaşta evlilik konusunda da yasal belirsizlik olduğuna dikkat çeken Sâlike Hamîde “Yasa açık bir yaş sınırı koymuyor. 13 yaşından itibaren, ‘menfaat’ bahanesiyle kız çocukları evlendirilebiliyor. Bu muğlak ifade birçok suistimali meşrulaştırmak için kullanılıyor” şeklinde konuşuyor.

Ekonomik güçlenme

Sâlike Hamîde’nin kurduğu dernek, kadınlara yönelik mesleki eğitimler düzenleyerek hem hak bilincini hem ekonomik bağımsızlığı artırmaya çalışıyor. “Maddi bağımsızlık, kadınların şiddete ve ayrımcılığa karşı durabilmeleri için temel bir şarttır” diyen Sâlike Hamîde sözlerine şunları ekliyor: “Yasal boşluklar elbette sorun, ama asıl büyük sorun, şiddeti meşrulaştıran ve değişimi engelleyen geleneksel zihniyetler. Dini ya da örfi gerekçelerle değişime karşı çıkılıyor”

Zorluklara rağmen, Sâlike Hamîde kırsal mahallelerde kadın dayanışmasının güçlendiğini gözlemlediğini aktararak, “Kadınlar artık sosyal yargılardan uzak güvenli alanlar kurarak bir araya geliyor, haklarını korkmadan konuşuyorlar. Bu toplantılar, değişim için yeni ufuklar açıyor” diyor.

Bölgesel ortak mücadele

Sâlike Hamîde’ye göre Moritanya’daki kadınların yaşadığı zorluklar, bölgedeki diğer ülkelerdeki kadınların durumundan pek farklı değil, kültürel şiddet, zorla evlendirme ve yasal dışlanmışlık ortak sorunlar.

Fas ve Afrika’daki feminist hareketler arasında öncelikler farklılık gösterebilse de deneyim paylaşımı ve dayanışmanın engelleri aşmak için temel olduğunu savunan Salike Hamîde, “Bu bağlamda, dijital medya üzerinden yürütülen farkındalık kampanyaları ve psikososyal destek oturumları gibi yerel girişimler öne çıkıyor. Özellikle regl ve üreme sağlığı gibi tabu konuları konuşmaya açmak hedefleniyor” diye belirtiyor.

En büyük engelin sadece yasalar değil, zihniyet olduğunu vurgulayan Sâlike Hamîde muhafazakâr çevrelerin reformlara “şeriata aykırı” olduğu gerekçesiyle karşı çıktığını ifade ediyor.

Umut ve direniş mesajı

Sâlike Hamîde, Moritanya’daki ve bölgedeki kadınlara şöyle çağrı yapıyor:

“Hakların ve kimliğin farkında olmak özgürlüğün anahtarıdır. Genç kadınlara sabır ve kararlılık tavsiye ediyorum. Gerçeklik değiştirilebilir. Mücadele lüks değil, zorunluluktur. Kadın hakları boş sloganlar değil, derin bir bilinçtir; sürekli mücadele ve sınıflar ile konumlar ötesi dayanışma gerektirir. Çünkü adaletin olmadığı yerde, kimse güvende değildir.”