RAMA KHALAF

Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetim Bölgesini ziyaretim sırasında, bu bölgelerin, özellikle toplumda kadının rolü ve statüsü konusunda ne kadar geniş bir toplumsal ve siyasal örgütlenmeye sahip oldukları dikkatimi çekti. Genel tablo, kadınların hayatın her alanında kilit ve etkili aktörler olarak öne çıktığı ve bu durumun Suriye'nin pek çok bölgesindeki tablodan farklı bir tabloyu yansıtıyor oluşu.

Kadınların toplumdaki rolü

En dikkat çekici özelliklerden biri de çoğu kurumda kadın ofislerinin bulunmasının yanı sıra, Kadın Koruma Kurulu ve Kadın Evi gibi kadın konularıyla ilgilenen kurumların güçlü bir şekilde yer alması. Bu kurumsal varlık sembolik bir biçimle sınırlı değil; aksine, kadınları çeşitli düzeylerde destekleme ve güçlendirme konusunda gerçek bir bağlılığı yansıtıyor. Bu yapılar, kadınlara destek ve tavsiye almak için başvurabilecekleri veya herhangi bir ayrımcılık ya da şiddete maruz kalmaları halinde haklarını savunabilecekleri yerler bulmaları nedeniyle bir güvenlik ve özgüven duygusu sağlıyor.

Bu deneyimi farklı kılan şey, kadınların yalnızca korunması veya temsil edilmesi değil, aynı zamanda siyasi ve toplumsal karar alma süreçlerinin gerçek ortakları olmaları. Kadınlar, yerel meclislerde ve savunma güçlerinde yer alıyorlar, siyasi, sosyal ve kültürel etkinliklere katılıyorlar, ayrıca ulusal konferanslar ve diyaloglarda da aktifler. Bu bölgelerdeki kadınlar, fikirlerini ifade etme özgürlüğüne sahipler ve vatandaşlık, aidiyet kavramlarını kapsamlı bir şekilde yeniden şekillendiren bütünleşik kamusal yapının bir parçasılar.

Kadınlar askeri alanda aktifler

Kuzey ve Doğu Suriye'deki kadınlar, IŞİD'e karşı mücadelede kilit rol oynayan ve Suriye Demokratik Güçleri'nin bir parçası olan Kadın Savunma Birlikleri'ne (YPJ) katılarak askeri alanda aktif olarak yer alıyorlar. Kadınların bu alandaki katılımı sembolik değil. Kadınlar, Kobanê, Rakka, Minbic gibi bölgelerin kurtarılmasında silahlandı ve belirleyici savaşlarda ön saflarda liderlik rolleri üstlendi. Bu deneyim, kadınların toplumunu savunma yeteneğini kanıtlamış, barışta ve savaşta etkili bir güç olarak, varlığını ortaya koymuştur.

Hukuksal açıdan Özerk Yönetim, her türlü ayrımcılığı ve cinsiyete dayalı şiddeti sona erdirmeyi amaçlayan, "Kadın Yasası" da dahil olmak üzere, toplumsal cinsiyet eşitliğini garanti altına alan yasalar çıkarmıştır. Kurumların iç tüzüklerinde de kadınların yönetimin her kademesine katılımını güvence altına alan, yönetici kadrolarında eşit temsil ilkesi (eşbaşkanlık sistemi) yer almaktadır. Bu yasalar kağıt üzerinde kalmıyor. Bilakis, sivil toplum örgütleri ve kadın örgütlerinin eğitim, toplumsal bilinçlendirme ve saha çalışmaları yoluyla harekete geçirilip uygulanmakta, kadınların özgürleşmesine ve güçlenmesine katkı sağlayan bir ortam yaratılmaktadır.

Bölgedeki gelenek ve görenekler

Gelenek ve görenekler açısından bu bölgelerle Suriye'nin geri kalanı arasında toplumsal değerler, örneğin; yaşlılara saygı, aile bağlarının önemi gibi konularda büyük benzerlikler var. Ancak özel gün ve bayramların kutlanma biçimlerinde önemli farklılıklar da bulunuyor. Örneğin; Kürtler için milli bayram sayılan Newroz’un kutlanma ritüelleri diğer bölgelerdeki ritüellerden farklı. Kadınların geleneksel kıyafetleri de kendine özgü bir karaktere sahip. Bu giysiler çoğunlukla renklerle ve kültürel sembollerle dolu.

Bu kültürel özelliklere rağmen, toplumsal açıklık ve başkalarını kabul etme durumu belirgin. Bu bölgelerde farklı topluluklar (Kürtler, Araplar, Süryaniler, Asuriler, vb.) nispeten uyum içinde yaşıyor ve kamusal hayata eşit şekilde katılıyorlar. Bu durum dar kimlikleri aşmayı ve çoğulcu bir toplum inşa etmeyi amaçlayan kolektif bir farkındalığın göstergesi.

Kuzey ve Doğu Suriye'deki kadınlar yalnızca toplumun bir parçası değil, aynı zamanda toplumsal ve siyasal inşa sürecinin de merkezinde yer alıyor. Bu bölgelerdeki kadınların deneyimi hem siyasi katılım hem de sosyal ve yasal haklar açısından kadınların güçlendirilmesinde örnek alınması gereken bir model. Kadınlar, gelenekleri korurken değişime ve açıklığa kapı açmış, modernlik ile kültürel kimlik arasında medeni bir denge yaratmışlardır.