HANAN HARET

Fas – Fas'ın doğusundaki bölgelerde binlerce kişinin, bu yıl yürürlüğe girmesi beklenen su yönetimi planına karşı protestoları sürüyor. Figugi belediyenin içme suyu yönetimini kasaba konseyinden alıp bölgesel çok hizmetli bir şirkete verme kararını protesto etmek amacıyla Kasım ayından bu yana sokaklara dökülen binlerce kişi, beldede su faturalarını ödemeyi bıraktı.

Figuig’da içme ve sulama suyu için yer altı akiferine ve suyun yüzyıllar öncesine dayanan geleneksel bir kanal sisteminden akmasına güveniliyor. Ancak her ikisi su aynı kaynaktan gelse de yeni politika yalnızca içme suyunu kapsıyor. Bu nedenle, bölge sakinleri su politika değişikliğinin geçim kaynaklarını ve toplumun geleceğini tehlikeye atabileceğinden endişe ediyor.

Ajansımızın sorularını yanıtlayan Çevre Aktivisti Fatiha Kadi, kendisinin de aralarında olduğu Figuigli kadınların başlattığı "Su Hareketi"nin onlarca yıl süren mücadelelerinin bir parçası olduğunu, özelleştirme kararının bölgeyi ve kadınları nasıl etkileyeceğini anlattı.

‘Figuig’de kadınların oranı yüzde 60’ı aşıyor’

Sizi ve Figuig kadınlarını “Su Hareketi”ne katılmaya iten sebepler nelerdir?

Bu hareketi farklı kılan şey, "kadınca" olmasıdır. Kadınların mücadelesi Fransız sömürgeciliğine karşı erkeklerle birlikte verdiği mücadeleye kadar dayanır. 1940’lı yıllarda kadınlar ve erkekler Fransız sömürge okullarına karşı ücretsiz bir okul inşa ettiler. Kadınlar zor görevler aldı, erkeklere malzeme yetiştirmekten sorumluydular. Okulun inşasına katılan kadınların bir kısmı tutuklandı. Buna rağmen kadınların okuma yazma öğrenmesi için çok mücadele ettik. Erkekler ile birlikte aynı sınıflara girdik. Erkek zihniyetini çürüttük.

60’lı yıllarda, yani devletin kamu politikalarına karşı yapılan gösteriler esnasında kadınlar tutuklama dahil her türlü insan hakkı ihlaline maruz kaldı. Bu onların ülkelerinin sorunlarının çözümü için çalışma konusundaki ısrarlarını gösteriyor. Ayrıca Figuig'de kadın oranı yüzde 60'ı aşıyor, şehirdeki iş imkanlarının kısıtlı olması nedeniyle erkekler dışarıya göç ediyor.

‘Su politikası göçe neden olabilir vahayı kurutabilir’

Figuigli kadınlar protestolar sırasında neden geleneksel bir kıyafet olan ‘haik’i takmayı tercih etti?

Haik, Figuig kadınları için geleneksel bir kıyafettir, saflığın, temizliğin, barışın, bir arada yaşamanın, toprağa bağlılığın ve sadakatin sembolüdür. Hükümetin içme suyu politikasını protesto ettik. Belediye meclisi içme suyu yönetimini bölgesel çok hizmetli bir kuruma dönüştürmeye çalışıyor. Buna karşı binlerce kişi bir araya geldik ve eylemler yaptık. Belediye vaha sisteminin özgüllüğünü dikkate almak zorundadır. Çünkü tarıma bağlı ve küresel olarak kırılgan ekosistemlerden biri olarak sınıflandırılmıştır. Bu nedenle bozulması bölge sakinlerinin geçim kaynaklarını ortadan kaldırarak göçe neden olabilir ayrıca bu su politikası vahayı kurutabilir.

‘Kadınların sosyal ve ekonomik yaşamlarında su önemli’

Su sektörünün özelleştirilmesi kararı Figuigli kadınların yaşamını nasıl etkileyecek?

Bu karar vahanın su kaynaklarını olumsuz etkiliyor. Çünkü su vaha sakinleri için hayati bir madde, onsuz vaha yaşamın tüm unsurlarını kaybeder. İstisnasız herkese fayda sağlayan ortak bir miras ve satılık bir meta değil. Bu yetkiyi alan bölgesel şirket, sulama sisteminin su kullanımının gerçekliğinin iklim koşullarına göre yönetilmesine dayandırmak zorunda. Ayrıca bu şirket bölgedeki su kaynaklarının Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından küresel bir tarımsal miras sistemi olarak sınıflandırıldığını bilerek, vahanın özgüllüğünü ve su hakkını dikkate almadan kar elde etmeye çalışmaktadır.

Suyun kadınlar için önemine gelince, eski zamanlardan beri kadınlar, Figuig'in kaynaklarından kil kaplarla sırtlarında su taşıyorlar. Günlük sosyal ve ekonomik faaliyetlerinde suyun öneminin yüksek derecede farkında olan yine kadınlardır. Günlük ihtiyaçlarına göre evlerine bu suyu fıskiyeler ve sarnıçlar aracılığıyla ulaştırıyorlar.

İlgili makamlar, vahanın su ve sulama sistemini korumak isteyen Figuigli halkının taleplerine kulak verecek mi?

Fas Anayasası'nın yerel yönetime katkıda bulunmak için vatandaşlarına katılım ve hak arama izni vermesine rağmen, ilgili makamlar sosyal harekete kulak tıkıyor. İlk olağanüstü oturumda ret oyu vermelerine rağmen ve suyu kolektif bir hak olarak miras alan Figuig sakinlerine danışmadan, su şirketlerinin grubuna katılıp özelleştirmeyi kabul etmişlerdir.

İlgili yetkililer, halkın korkularını gidermek ve onları su hareketini durdurmaya ikna etmek için, belediye meclis üyelerini ve yerel koordinasyonu, şirketlerin kuruluşunu düzenleyen yasayı, suyu ve sulama sistemini koruyan kanunları açıklamaya çalıştı.