Haber Merkezi- Uluslararası Af Örgütü, "Bana şiddetle tecavüz ettiler" başlıklı 120 sayfadan oluşan İran’da yaşanan hak ihlallerini belgelediği bir rapor yayınladı. İran’ın başkenti Tahran’da 16 Eylül 2022’de Jina Mahsa Amini’nin katledilmesi ardından İran ve Rojhilat Kurdistan’da, kadınların öncülüğünde ve ‘Jin jiyan azadi’ sloganıyla başlayan ayaklanmalar sırasında, İran hükümeti katletmekten, işkenceye ve kaybetmeye birçok yöntem deneyerek protestoları bastırmak istemiş fakat başarılı olamamıştı.

Konuya ilişkin Uluslararası Af Örgütü’nün hazırladığı raporda, 45 eylemcinin hikayelerine de yer verdi.

‘Cinsel şiddet silah olarak kullanıldı’

Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnés Callamard, araştırmalarının, İran'daki istihbarat ve güvenlik ajanlarının, 12 yaşındaki çocuklar da dahil olmak üzere protestoculara işkence etmek, cezalandırmak ve kalıcı fiziksel ve psikolojik hasar vermek için tecavüz ve diğer cinsel şiddeti nasıl kullandığını ortaya koyduğunu söyledi. Agnés Callamard, “Topladığımız üzücü ifadeler, cinsel şiddetin kullanımında daha geniş bir modele işaret ediyor: İranlı yetkililerin protestoları bastırma ve muhalefeti bastırma cephaneliğinde, ne pahasına olursa olsun iktidara tutunmak için cinsel şiddeti temel bir silah olarak kullanmak" dedi.  

Agnés Callamard, devamında şöyle konuştu: “İran'ın savcıları ve hakimleri, hayatta kalanların tecavüz şikayetlerini görmezden gelerek ya da örtbas ederek suç ortağı olmakla kalmadılar, aynı zamanda hayatta kalanlara karşı sahte suçlamalar getirmek ve onları hapis ya da ölüm cezasına çarptırmak için işkenceyle lekelenmiş 'itiraflar' kullandılar. Mağdurlara herhangi bir başvuru ve tazminat hakkı tanınmadı; yalnızca kurumsallaşmış cezasızlık, susturma ve derinlere uzanan çok sayıda fiziksel ve psikolojik yara izi.” 

‘Faillerin tamamı devlet güçleri’

Rapor, tecavüz ve diğer cinsel şiddet türlerinin faillerinin arasında “Devrim” Muhafızları, paramiliter Besic gücü ve İstihbarat Bakanlığı'nın yanı sıra Kamu Güvenliği Polisi (polis amniat-e omoumi ), İran polisinin Soruşturma Birimi (agahi) ve polisin Özel Kuvvetleri (yegan-e vijeh) de dahil olmak üzere polis gücünün farklı şubelerinden ajanların yer aldığını ortaya koyuyor. Hayatta kalanlar arasında başörtülerini meydan okurcasına çıkaran kadınların yanı sıra onlarca yıldır süren toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılık ve baskıya karşı öfkelerini ifade etmek için sokaklara çıkan erkekler de vardı. 

Örgüt’ün İran eyaletlerinin yarısından fazlasında belgelediği 45 vakaya çok sayıda tutsak edilen protestocuya yönelik tecavüz, toplum korkusuyla deşifre edilemeyen vakalar da eklendiğinde, “Jin Jiyan Azadî” serhildanı sırasında cinsel şiddetin yaygınlığını tahmin etmek zorlaşıyor.

Uluslararası Af Örgütü bulgularını 24 Kasım'da İranlı yetkililerle paylaştı ancak şu ana kadar herhangi bir yanıt alamadı.  

Çocuklar tecavüze uğradı

Raporda vakaları belgelenen hayatta kalan 45 kişiden 16'sı tecavüze uğradı; bunlar arasında altı kadın, yedi erkek, 14 yaşında bir kız çocuğu ve 16 ve 17 yaşlarında iki erkek çocuk bulunuyor. Tecavüzler, gözaltı merkezlerinde ve polis araçlarının yanı sıra hukuka aykırı bir şekilde gözaltı yeri olarak kullanılan okullarda veya konutlarda da gerçekleşti.  

Uluslararası Af Örgütü, ayrıca hayatta kalan 29 kişinin tecavüz dışındaki cinsel şiddet türlerine maruz kaldığını da belgeledi. Bunlar rutin olarak devlet görevlilerinin hayatta kalanların göğüslerini, cinsel organlarını ve kalçalarını ellemesini, el yordamıyla dövmesini, yumruklamasını ve tekmelemesini, bazen video kameralar önünde çıplaklığı teşvik etmek; erkeklerin testislerine elektrik şoku verilmesi, iğne yerleştirilmesi veya buz uygulanması; kadınların saçlarının zorla kesilmesi ve/veya saçlarından şiddetli bir şekilde sürüklenmesi; ve tecavüz mağdurlarına ve/veya akrabalarına yönelik tehditleri içeriyor.  

Tecavüz ve diğer cinsel şiddete sıklıkla dayak, kırbaçlama, elektrik şoku, kimliği belirsiz hap veya enjeksiyon verilmesi, yiyecek ve su verilmemesi ve zalimce ve insanlık dışı gözaltı koşulları dahil olmak üzere diğer işkence ve kötü muamele biçimleri eşlik etti. “Güvenlik” güçleri ayrıca tecavüzle bağlantılı yaralanmalar da dahil olmak üzere hayatta kalanların tıbbi bakımını rutin olarak reddetti.  

Adalet yok

Hayatta kalanların büyük çoğunluğu Uluslararası Af Örgütü'ne, daha fazla zarar görme korkusuyla ve yargının telafiden ziyade baskı aracı olduğuna inanarak serbest bırakıldıktan sonra şikayette bulunmadıklarını söyledi.  

Hayatta kalan altı kişi, gözaltındayken sorgulanmak üzere savcılık önüne çıkarıldıklarında işkence izlerini açıkladılar veya kötü muameleden şikayetçi oldular, ancak bunlar dikkate alınmadı.  

Hayatta kalan üç kişi serbest bırakıldıktan sonra resmi şikayette bulundu, ancak ikisi güvenlik güçlerinin kendilerini veya akrabalarını kaçırmak ve/veya öldürmekle tehdit etmesi üzerine şikayetlerini geri çekmek zorunda kaldı; üçüncüsü ise aylarca görmezden gelindi ve üst düzey bir yetkili tarafından "yanlış anladığını" söyledi.

Uluslararası Af Örgütü ayrıca, İran dışındaki bir medya kuruluşunun Şubat 2023'te yayınladığı, 13 Ekim 2022 tarihli ve sızdırılan resmi belgeyi de inceledi. Bu belge, yetkililerin protestolar sırasında iki genç kadının iki Devrim Muhafızları ajanına yönelik tecavüz iddialarını örtbas ettiğini ortaya koyuyor. Tahran Savcı Yardımcısı, belgede davanın "tamamen gizli" olarak sınıflandırılmasını tavsiye etti ve "zaman içinde [davanın] kademeli olarak kapatılmasını" önerdi.   

Etkisi sürüyor

Hayatta kalan kadın, erkek ve çocuklar Uluslararası Af Örgütü'ne tecavüz ve diğer cinsel şiddet biçimlerinin yarattığı fiziksel ve psikolojik travmalarla uğraşmaya devam ettiklerini söyledi. 

Soruşturma başlatılsın çağrısı

Agnés Callamard, “Siyasi irade ve temel anayasal ve hukuki reformlar olmadan, yapısal engeller İran'ın adalet sistemini rahatsız etmeye devam edecek; bu sistem, suçları uluslararası hukuka göre etkili biçimde soruşturma konusundaki utanç verici yetersizliğini ve isteksizliğini defalarca ortaya çıkarmıştır” dedi. 

Yurt içinde adalet umudu olmadığından, uluslararası toplumun hayatta kalanların yanında yer alma ve adaleti sağlama görevi olduğunu hatırlatan Agnés Callamard, şu çağrıyı yaptı: “Bağımsız bir mekanizmanın uluslararası hukuk kapsamındaki suçlara ve diğer ağır insan hakları ihlallerine ilişkin kanıtları toplamaya, korumaya ve analiz etmeye devam etmesini sağlamak için BM Araştırma Misyonu'nun İran'a yönelik görev süresinin uzatılmasını desteklemeliler. Devletleri, uluslararası tutuklama emri çıkartmak amacıyla, fail olduğundan şüphelenilen kişilere karşı evrensel yargı ilkesi çerçevesinde kendi ülkelerinde cezai soruşturma başlatmaya çağırıyoruz.” 

İranlı yetkililerin, raporda belgelenen tecavüz ve diğer cinsel şiddet vakalarıyla ilgili olarak bugüne kadar herhangi bir yetkiliyi suçlamaması veya kovuşturmaması dikkat çekiyor.