ZEYNEB XELÎF

Dêrazor – Ayran ile tereyağı yapımında kullanılan ve hem güç isteyen hem de kullanımı zorda olsa Dêrazorlu kadınlar tulum veya diğer adıyla yayıkı (meşk) tercih ediyor. Her ne kadar son yıllarda tulumun yerine kullanılan teknolojik aletler kimi aileler tarafından ayran yapımında kullanılsa da tulumun yerini alamadı. Dêrazorlu kadınlara göre tulum elektrik ile çalışan pompalardan daha iyi. Tulum kullanan Dêrazorlu kadınlar, tulumdan çıkan sese göre tereyağının olduğunu anlıyor.

Annesinin geleneğini devam ettiriyor

Ebû Hemam kentinden olan 50 yaşındaki Ayşa El-Hesen, hala eski araç ve gerekçeleri kullanıyor. Annesinden tulum yapımını öğrenen Ayşa El-Hesen, tulumda ayran veya tereyağı yapmanın güç gerektiğini ifade ediyor. Hayvanın derisinden tulum yaptıklarından söz eden Ayşa El-Hesen, “Deriyi tüylerden temizliyoruz. Daha sonra deriyi tuzluyoruz. Bir bez ile kapatıyoruz. 2-3 gün tüylerin kendiliğinden dökülmesini bekliyoruz. Daha sonra temizleyip suyla yıkıyoruz. En son özel bir madde ile boyuyoruz. Siyah ya da kırmızı rengine boyuyoruz. Bu son aşamadır. Bundan sonra tulum kullanıma hazır” diyor.

Mevsime göre değişiyor

Ayran ve tereyağı yapımı hakkında da konuşan Ayşe El-Hesen, sözlerine şöyle devam ediyor: “Tulumu yere temiz bez üzerine koyuyoruz. Hazırladığımız yoğurdu tulumun içine koyuyoruz. Daha sonra içine biraz hava koyuyoruz. Sonra çalkalamaya başlıyoruz. Bir, bir buçuk saat boyunca güçlü bir şekilde ileri geri götürüp getiriyoruz. Tereyağı çıkıncaya kadar bu işlem devam ediyor. Tabi işlemin süresi mevsime göre de değişiyor. Sıcak havalarda çok zaman almazken soğuk zamanlarda daha fazla zaman alıyor. Bazen tulum başında şarkılar da söyleniyor. Kızlarım sesimi duydukları gibi yardımıma geliyorlar ve tulumun diğer ucundan da onlar tutuyor.”

Ayşa El-Hesen, teknolojik gelişime rağmen binyıllık miras olan tulumu kullanmaya devam ettiklerini söylüyor.