BEHARAN LEHİB

Kabil -  Bundan 20 yıl önce Bamyan Vadisi’nde bulunan dünya mirasları tüm dünyanın gözleri önünde Taliban tarafından yerle yeksan edildi. Tarihi Buda heykellerinin bulunduğu Bamyan Vadisine sırtını veren kentte sadece heykeller değil Taliban uygulamaları yüzünden yüzlerce hayat söndü ve sönmeye de devam ediyor. Kadın okuryazar sayısının görece fazla olduğu ilde mevcut tek üniversite de Taliban ve ABD saldırıları ile yıkılmıştı. Taliban tarafından yüzlerce erkek katledildiği için kadınlar meslek sahibi olmasalar bile iş sahibi olmak, yaşamlarını, ailelerini idame ettirebilmek için çalışmak zorunda. Hem ekonomik ihtiyaçlar hem de kadınların üzerindeki baskılar kadınların yaşamlarını büyük bir cendere içerisinde geçirmelerine neden oluyor.

Afganistan’da bambaşka bir durak: Bamyan

Bamyan tarihi dokusu ve coğrafik güzellikleriyle Afganistan içerisinde bambaşka bir görselliğe sahip. Tarihin tüm dönemlerine deyim yerindeyse şahitlik etmiş bu topraklarda kadınlar belki de ilk mühendis, matematikçi, tıpçı olarak rol oynamış. Günümüzde sosyal yapısı itibariyle de Afganistan’ın birçok yaşam alanına göre farklılık arz eden Bamyan’da kadınlara mikrofon uzattık.

“Kadınlar evlerine çekilmek zorunda kaldı”

Bamyan Kadın İşleri Departmanı ve Kadın Hakları aktivisti Fatemeh Hosseini, Taliban’ın iktidara gelmeden önce Bamyan’da kadınların durumunun daha iyi olduğunu söyledi. Fatemeh Hosseini, “Kadınlar burada eğitime katılıyor, iş sahibi olabiliyor, iş bulabiliyor, çalışabiliyor, okula gidiyor, farklı eğitim ve aktiviteleri yapabiliyordu. Taliban’ın yeniden iktidara gelmesinden sonra ise özel ve devlet kurumlarında olmak üzere kadınlar işlerinden evlerine çekilmek zorunda bırakıldı. Sokaklarda, caddelerde ve günlük yaşamda görebildiğimiz kadınlar şu anda korkuyla ve kaygıyla evlerine çekilmek durumunda kaldı” dedi.

Bamyan ilinde sporun neredeyse bisikletten yüzmeye birçok dalında kadınların başarılar gösterdiğini ve katıldıklarını, ülkeyi temsil düzeyinde sporcuların yetiştiğini, iş kadınlarının, araç sürücülerinin, pazarcı kadınların olduğunu hatırlatan Fatemeh Hosseini, bugünlerde bunları görmenin çok zor olduğunu üzülerek aktardı.

“Kadınların motivasyona ihtiyacı var”

Kentte yalnızca kadınlara yönelik kapatmalar değil, tarihi mekanların tahrip edilmesinden, nefret suçlarına, kaba dayağa ve dini ayrımcılığa varana kadar Taliban rejiminin büyük korku tabanı yaratmaya çalıştığını söyleyen aktivist Fatemeh Hosseini, “İşlenen bu suçların görülmesini istiyoruz. Taliban’ın gelişi ile büyük kaygı yaşayan aktivist kadınların çoğu ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Şu anda siyasi, kültürel, sosyal yaşamda kadınlar sessiz kalmak durumunda kaldı ve kadınların büyük bir motivasyona ihtiyacı var” diye konuştu.

“Yüzlerce kadın işini kaybetti”

Bamyan’ın eski esnaflarından Zeinab Karimi, el sanatlarında ve zanaatçılıkta kadınların üretken olduğu kentte artık kadınların evlerinden dahi çalışmaya yanaşmak istemediklerini kaydetti. Kadınların el emekleri ile ortaya çıkan ürünleri satarak yaşamını idame ettirdiğini dile getiren Zeinab Karimi, “Taliban’ın gelişi ile birlikte benimle aynı işi yapan yüzlerce kadın işini kaybetti” diyerek, iş yerinin bulunduğu sokağı işaret etti ve “İşte burada el işlerini satan dükkanların hepsi kadınlar aitti” dedi.

“Afgan halkı Taliban sonrasında sessizliğe büründü”

Kadınların işlerini kaybetmesinde sadece Taliban’ın tekrar yönetime gelmesinin etkisinin büyük olduğunu ancak pandemi, ekonomik çöküntünün de bunu tetiklediğinin altını çizen Zeinab Karimi, son olarak şu ifadelerde bulundu: “Esnaf olarak ve kadın olarak ayakta kalmaya çalışıyorum. Bırakalım kar elde etmeyi iş yerimi ayakta tutabilecek, çocuklarımın karnını doyurabilecek kazancı bile sağlayamıyorum. Ekonomik kriz yüzünden iş yok. Afganistan halkı Taliban sonrasında büyük bir sessizliğe büründü.”