SÜVEYDE HORASAN

Horasan- İran'ın şüphesiz en önemli ve geleneksel el sanatlarından biri de ekonomi, toplum ve kültürde yüksek bir konuma sahip olan halı ve kilim dokumacılığı. İran'daki halı dokumacılarının yüzde 85'ini kadınlar oluşturuyor ancak ‘sosyal normlar’ adı altında sürekli ötekileştiriliyor, görmezden geliniyor ve baskılara maruz kalıyorlar.

Düşük ücretlerle evde halı dokuma işi yapan kadınlar, zorunlu sosyal sigortadan da yoksun kalıyorlar. İran’ın Horasan vilayetinde 27 bin halı dokumacısı var. Bunların sadece yüzde 8'i yani yaklaşık 2 bini sigortalı olarak çalışıyor. Binlerce kadın ise sigorta olmadan tam zamanlı, ağır çalışma koşullarında halı dokuyor ve çoğu yaptıkları meslek nedeniyle çeşitli fiziki rahatsızlıklar yaşıyor. Horasan'daki kadın dokumacılar ajansımıza konuştu. Kadınlar güvenlik sorunları nedeniyle sadece isimlerinin baş harflerini paylaştılar. 

14 yaşından beri halı dokuyor

Şu an 50 yaşında olan ve yaklaşık olarak 36 yıldır halı dokuduğunu belirten H.N. halı dokumanın büyük bir emek ve dikkat gerektirdiğini söyledi. H.N. “Halı dokuma işi hassas bir iş ve çok zaman alıyor. El dokuması halıların satışından ve ihracatından elde edilen kar çok yüksek olmasına rağmen halı dokuma işçilerinin aldığı ücretler çok düşük. İşimden kaynaklı görme problemi yaşıyorum, sırtım ağrıyor ve boynumda kireçlenme oluştu. 14 yaşımdan beridir halı dokuyorum ve son 10 yıldır sigortamı kendim yatıyorum. Ayda yaklaşık 400 bin tümen ödememe rağmen sağlık sigortasından hiç memnun değilim ve neredeyse tüm sağlık giderlerimi karşılıksız ödemek zorunda kalıyorum” dedi.

‘Asıl parayı işveren kazanıyor’

İpek halı dokuyan kadınlardan M.D. ise yaşadıklarını şu sözlerle aktardı: “Ömrümün yarısını halı dokumacılığı yapmakla geçirdim. Bir sanat olarak ipek halı dokumacılığına çok ilgim var çünkü ipek halının zarafeti ve güzelliği hassas bir iştir. Böylesi bir sanatı sabırla yaratanların iyi kazanması gerekirken ne yazık ki aldığımız maaş çok az. Kültürümüzü ve tarihimizi temsil eden bu gelenek giderek yok ediliyor. Halı dokuma işince asıl parayı işveren kazanıyor. Yüksek enflasyon nedeniyle fiyatlar çok yüksek ve düşük ücretlerle çalıştırılıyoruz. Halı dokuma işinde saatlerce sabit duruyoruz ve dikkat gerektiren bir iş. İpek halının satış fiyatını biliyorum ve bunu bilmeme rağmen düşük ücretle çalışmak zorunda kalıyorum.”

Sağlık hizmetlerinden yararlanamıyor

Sigorta kapsamında hastaneye gittiklerinde sadece basit tetkiklerin yapıldığını Ultrason, MR gibi geri kalan tedavi işlemlerinin ücrete tabi tutulduğuna dikkat çeken M.D. “Örneğin gözlük almak istiyorum ancak sağlık sigortası kapsamında olmadığı için ücret ödemek zorundayım.  On beş yıllık iş tecrübesi olan bir dokumacı olarak elli milyon halı dokuma kredisi almak istesem üç dört yıl kredi beklemem gerekiyor. Gözümdeki sorundan kaynaklı gözlüksüz çalışamıyorum. O kadar ağrım var ki bir on yıl daha yaşamayı ummuyorum bile” dedi.