600 bin yıldır Van Gölü’nde yaşayan endemik tür İnci Kefali, göç yolculuğuna Nasıl başlayacak? Üreme döneminde yumurtalarını tatlı sulara bırakmak için suyun akışının tersine yüzen İnci Kefali, dere yataklarında oluşan kirliliğe rağmen zorlu yolculuğunu sürüdürebilecek mi?

Van- Van Gölü’nde yaşayan inci kefalinin sodalı sulardan tatlı sulara göçü bahar aylarından itibaren başlıyor. Üreme döneminde suyun akışının tersine yüzerek, derelere akın eden inci kefalinin bu zorlu yolculuğu, genellikle tatlı suların denize döküldüğü bölgelerde yaşanıyor. Ancak yaşanan kirlilikle bu göçün nasıl gerçekleşeceği merak konusu. 

Geçtiğimiz yıl yumurtalarını bırakmak üzere Muradiye ilçesindeki Bendimahi Çayının tatlı sularına gelen, İnci Kefali’nin Tuşba ilçesine bağlı Gendelova ve Kargündüz mahallelerinde yoğun ölümleri yaşandı.  Yurttaşların tepkileri üzerine Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Su Ürünleri Fakültesi araştırma yaparak bir açıklama yaptı. Balık ölümlerinin nedeninin; göç yolculuğu boyunca aç bir şekilde yoğun bir enerji harcayarak azalan kondisyona bağlı olarak öldükleri, dişi balıklarda ölüm oranının erkek balıklara göre 5 kat daha fazla olduğu, bunun nedeninin dişi balıkların yumurta taşıyarak daha fazla enerji harcadıkları ve ölümlerin doğal ölümler olduğu belirlendi. 

Göle akan dereler çöp dolu

Bunun yanı sıra balıkların geçtiği derelerin aşırı kirli olması da yeni ölümlere neden oluyor. Van Gölü’ne akan Akköprü Deresi’nde İnci Kefali çöpler arasında çırpınıyor. Cadde ve sokaklarda toplanan çöplerin dereye dökülmesiyle büyük bir kirlilik ortaya çıkmış durumda. Akköprü Deresi’nde özellikle naylon poşetlere takılıp kalan İnci Kefali yumurtalarını bırakamadan ölüyor. Bu kirlilik endemik bir balık türü olan inci kefalinin hem yaşamını hem de tatlı sulara göçü için büyük tehlike oluşturuyor.

Her yıl binlerce insanın İnci Kefali’nin inanılmaz göç yolculuğunu izlemek için geldiği Muradiye ve Erciş ilçelerinden geçen Behdinan Çayı üzerine kurulu balık bendini bu görsel şöleni izlemek için ziyaret ederdi. Koronavirüs önlemleri kapsamında balık bendi hala açılmadı. İnci Kefali’nin bu göçünü ancak dere yatağının geçtiği kimi yerlerde izleyebiliyoruz. 

600 bin yıllık endemik bir tür

İnci Kefali dünyadaki en özel balık türlerinden birisi. Bunun en önemli nedeni ise, Van Gölü. Van Gölü tam 600 bin yaşında. Dünyanın en büyük tuzlu ve sodalı gölü. 3 bin 712 kilometrelik yüzey alanıyla beraber Marmara denizinin 3’te 1’i büyüklüğünde, yüzey rakımı bin 650 metre devasa bir göl, bölgedeki insanların deyimiyle de deniz. Geçmiş uygarlıklar gölü yukarı deniz olarak adlandırmış, öyle görmüşler. İşte İnci Kefali 600 bin yıldır burada yaşıyor. 

İnci Kefali her yıl 10 bin yumurta bırakır

Uzmanlara göre; bir İnci kefali ortalama 10 bin, maksimum 16 bin yumurta bırakıyor. İki haftalık sürecin ardından yumurtalardan çıkan yavrular iki hafta tatlı suda kaldıktan sonra göle dönüyor. Yavrular, 3 yıl gölde yaşadıktan sonra annesinin yolunu izleyerek tatlı sulara göç etmeye başlıyor. Akarsuların tabanı balık yumurtalarıyla dolu. Yumurtaların bırakıldığı alanlara hiçbir şekilde müdahale edilmemesi gerektiğini belirten uzmanlar, göçün bir görünen, bir de görünmeyen tarafı olduğunu, görünmeyen tarafının suyun altındaki süreç olduğunu belirtirken, balık bendindeki dere yatağı yumurtalardan çıkan yavrularla dolu olduğuna dikkat çekiliyor.