سۆرگوڵ شێخۆ

 

تل تەمر – ڕەنگە هەموو کەسێک ڕووبەڕووی ئەم توندوتیژییە ببێتەوە، بەڵام کەم کەسن کە ئاشکرای بکەن و بەدوای چارەسەردا بگەڕێن، ئەوانەی زۆرترین ڕووبەڕووی ئەم توندوتیژییە دەبنەوە ژنانن، توندوتیژی دیجیتاڵی هەموو شێوازەکان دەکاتە ئامانج، بە زانیاری و وێنە و ڤیدیۆی ناڕاست لە بەرنامە دیجیتاڵییەکان هەڕەشە لە ژنان دەکەن.

 

هەدلا عەبدول وەهاب، بەڕێوەبەری ماڵی ژنان لە شاری تل تەمر، دیاردەی توندوتیژی دیجیتاڵی بەم زانیاریانە دەربڕی: دۆسیەی توندوتیژی دیجیتاڵی ناچنە ژێر یاسای خێزان، دۆسیەی تاوان نین، دادگای دادپەروەری کۆمەڵایەتی مامەڵەیان لەگەڵ دەکات، بەڵام ماڵی ژنان بەدواداچوون بۆ ئەو دۆسیانە دەکات کە پەیوەندییان بە ژنانەوە هەیە.

 

هەدلا عەبدول وەهاب ڕایگەیاندووە، کە هەتەشە یارییەکی زۆر خراپ دەکات، لە ڕێگەی ئەو تۆڕانەی کە دروستی دەکات ژنان دەکاتە ئامانج و دەیانکاتە ناوەندی هێرشەکانی، بەم ئامانجە هەوڵ دەدەن گورزێک لە سیستەمی ئازادی ژنان لە ڕۆژئاوای کوردستان بدەن.

 

تۆڕێک دروست دەکات و ژنانی کۆچبەر دەکاتە ئامانج، بەڵام چۆن؟

ئەم وردەکاریانەی لەبارەی تاوانەکانی هەتەشە خستووەتەڕوو: لە هەندێک چاوپێکەوتن لەگەڵ زیانبەرکەوتووەکان، دەرکەوتووە کە هەتەشە بەئامانجکردن و ئاشکراکردنی ژنانە لە بواری دیجیتاڵیدا، ئەو ژنانە وەرئەگرێت کە داراییان باش نییە بۆ ئەوەی بچنە ناو تۆڕێکەوە و لە بەرامبەر پارەدا، ژنان سەرقاڵ دەکەن بە کارێک کە هاوتەریب نییە لەگەڵ سروشتی خۆیان، بەم شێوەیەش تووشی توندی توندوتیژی دەبن.

 

"ئەوانەی داواکارییەکانی هەتەشە ڕەتدەکەنەوە ئاشکرای دەکەن"

چۆنیەتی چوونە ژوورەوەی ژنان بۆ تۆڕەکانی هەتەشە بەم شێوەیە ڕوونکردەوە: هەتەشە بە تایبەتی ژنانی کۆچبەر دەکاتە ئامانج و دەچێتە ناو پەیوەندییەوە لەگەڵیان، ئەو ژنانە ئاشکرا دەکات کە هەوڵەکانی هەتەشە ڕەتدەکەنەوە بۆ ڕاکێشانیان بۆ ناوچەکانی خۆیان، وێنەی ژنان لە ناوەوەی دیمەشقەوە لە دیجیتاڵ ڕاگەیاندنی بڵاودەکرێنەوە، وێنەکانیان بەبێ ئاگاداری ژنان هاوبەش دەکرێن، بۆیە ئەو ژنانەی دەکەونە ژێر کاریگەری و فشاری هەتەشەوە فریودەدرێن و بەجێدەهێڵدرێن بۆ ئەوەی بەرەنگاری دادپەروەری ببنەوە.

 

هۆکاری چەوساندنەوەی ژنان بە ئاسانی ڕوونکردەوە: بەهۆی نەزانی و بەبێ ئاگادارکردنەوەی دامەزراوە ئاسایشییەکان و دامودەزگاکانی ژنان، ژنان دەچنە ناو تۆڕەکەوە و بە شێوازی خراپ بەکاردەهێنرێت.

 

بۆ ئەوەی ژنانی دیکە نەبنە زیانبەرکەوتە، بە زووترین کات پەیوەندی بە دامەزراوە ئاسایشییەکان و دامەزراوەکانی ژنانەوە بکەن.

 

ڕایگەیاند، بۆ ئەوەی ژنانی دیکە کاریگەری ئەم هێرشەیان لەسەر نەبێت و بزانن چۆن خۆیان بپارێزن، ماڵی ژن و کۆنگرەی ستار دەستیان کردووە بە پێشکەشکردنی سیمیناری هۆشیاری و وتی: خێزانەکان پێویستە زیاتر لێک تێگەیشتن و هاوکار بن، چاودێری منداڵەکانیان بکەن بۆ ئەوەی پێکەوە بتوانن کۆمەڵگەکەیان لە هێرشی دەرەکی بپارێزن، پێویستە بە زووترین کات دەستمان بۆ دەزگاکانی ئاسایش و ژنان درێژ بکەین.

 

'‘هەڕەشە لە ژنان دەکرێت’'

زەهیلرا ئەمین، هاوڵاتی تل تەمر وتی: دیاردەی توندوتیژی دیجیتاڵی زیادی کردووە و لەڕێگەیەوە هەستی ژنان دەقۆزرێتەوە و ژنان بە بڵاوکردنەوەی وێنەکانیان هەڕەشەیان لێدەکرێت، زۆرێک لە ژنان بە ناوی خۆشەویستیدا دەقۆزرێنەوە، چونکە لە واتای ڕاستەقینەی خۆشەویستی تێنەگەیشتوون، دوای بەدەستهێنانی متمانەی ژنان، پیاوان وێنەکانیان لەسەر ماڵپەڕە دیجیتاڵییەکان بڵاودەکەنەوە یان دەیفرۆشن بە لایەنی دیکە، بەم شێوەیە ژنان ئاشکرادەکەن.

 

زەهرا ئەمین داوای کاراکردنی یاساکانی سزادانی ئەو تاوانبارانە دەکات و هۆکاری داواکارییەکەش لەسەر ئەوە دەگەڕێتەوە کە ئەو ژنانەی بە وێنەکانیان هەڕەشەیان لێدەکرێت، تێوەگلاون لە تاوانەکانی وەک بەکارهێنان و بازرگانیکردن بە ماددە هۆشبەرەکان و تەنانەت لەشفرۆشیشدا، پێویستی بە یاسایەک هەیە بۆ سزادانی تاوانباران و پاراستنی ژنان، چونکە شێوازی ژیانی ژنان دەگۆڕێت.

 

ڕۆژا خەلەف، پارێزەر ڕایگەیاند، کە زەنگی ئاگادارکردنەوە لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا بە توندوتیژی دیجیتاڵی لێدەدرێت، کاتێک پرسیاری ئەوەی لێکرا کە ئایا لە یاساکانی خۆبەڕێوەبەریدا ماددەی تایبەت هەیە کە توندوتیژی دژی ژنان بە تاوان دەزانێت، لەوانەش توندوتیژی دیجیتاڵی، لە وەڵامدا وتی: هاوپەیمانی کۆمەڵایەتی ژنان بە ماددەکانی ٥٠ و ٥١ دەپارێزێت، ماددەی ٥٠ هەموو شێوازەکانی توندوتیژی و هەڵاواردن و بەکارهێنان لە دژی ژنان، لەوانەش توندوتیژی دیجیتاڵی وەک ڕەشبگیری دیجیتاڵی، هەڕەشە، دابەشکردنی وێنە و بێڕێزیکردن، وەک تاوانەکان ئەم ماددانە تەنها دەق نین، بەڵکو بنەمای یاسایین و ئێمە پێیان پابەندین.

 

"تا ئێستا هیچ یاسایەکی دیاریکراو بۆ تاوانە دیجیتاڵییەکان نییە"

ڕۆژا خەلەف، کە بەرپرسە لە ڕێکارە یاساییەکان بۆ لێپرسینەوە لە ئەنجامدەرانی خراپ بەکارهێنانی دیجیتاڵی، وتی: تا ئێستا هیچ یاسایەکی دیاریکراو نییە بۆ تاوانە دیجیتاڵییەکان، بەڵام ئەمە بەو واتایە نییە کە ڕەشبگیری، هەڕەشە یان بێڕێزیکردن لە ئینتەرنێتدا تاوان نییە، ئەو ژنانەی ڕووبەڕووی ئەو شێوازە تاوانانە دەبنەوە، سکاڵا تۆمار دەکەن و بەپێی یاسا گشتییەکان سزایان دەدەن.

 

لەبری ئەوەی بچنە دادگا، کچەکانیان هاوسەرگیری لەگەڵ تاوانباران دەکەن!

ڕۆژا خەلەف باسی لە نەریتە کۆمەڵایەتییەکان کرد لەم جۆرە حاڵەتانەدا: داب و نەریت ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە ڕێگریکردن لە ڕاپۆرتکردنی هاوڵاتیان، ترس لە دەنگۆ کاریگەری نەرێنی لەسەر پرۆسەی دادپەروەریش هەیە، لە هەندێک خێزاندا تاوانەکان شاراوەن یان بچووکترین منداڵ کچە لەبری ئەوەی بەدوای چارەسەری یاساییدا بگەڕێن، هاوسەرگیری لەگەڵ تاوانبارەکەدا دەکرێت.

 

"[پێویستییەکی بەپەلە هەیە کە ژنان لە کاریگەریی ڕێکارە یاساییەکان ئاگادار بکرێتەوە"

ڕۆژا خەلێف سەبارەت بە پێداویستییەکانی ئێستا وتی: بەپەلە پێویستمان بە ڕێکخستن و ئەنجامدانی هەڵمەتی هۆشیاری هاوبەش هەیە، بوونی ڕێکخراوەکانی ژنان دەتوانێت متمانە لە نێوان پارێزەرانی ژنان و ئەو ژنانەی کە دەستدرێژییان کراوەتە سەر دروست بکات، بەو پێیەی ژنان ئاگادار دەکرێنەوە لە بەهێزکردن و زیادکردنی کاریگەریی ڕێکارە یاساییەکان.

 

"پێویستمان بە هێزی ئاسایش هەیە بۆ ئەوەی خولی پەروەردەییان پێبکرێت بەگوێرەی نوێترین پێشهاتە تەکنەلۆژییەکان"

ڕۆژا خەلف لە کۆتایی قسەکانیدا وتی: پێویستمان بە هێزی ئاسایش هەیە بۆ ئەوەی خولی پەروەردەییان پێبکرێت بەگوێرەی نوێترین پێشهاتە تەکنەلۆژییەکان، چونکە تاوانە دیجیتاڵییەکان پێویستیان بە ئاستێکی جیاواز لە شارەزایی هەیە لە تاوانە نەریتیەکان، هەبوونی ئەفسەری ژنی ڕاهێنراو بەهێز دەکات بۆ ئەو ژنانەی کە هێرشیان کراوەتە سەر، بۆ ئەوەی بەبێ ترس ڕاپۆرتی تاوانەکان بکەن و داوای یارمەتی بکەن، بەبێ ئەوەی پێویست بکات خۆیان لە کایەی دیجیتاڵی بەدوور بگرن.