بهاران لهیب

کابل- باغ بابر یکی از مکان‌های تاریخی افغانستان است که در موقعیت مناسبی در کابل قرار دارد. این باغ در سال ۱۵۲۸ میلادی توسط بابرشاه گورکانی تأسیس شد. بابر به اطرافیان خود گفته بود: «بعد از مرگم مرا در همین باغ دفن کنید.» او در زمان مرگش در هندوستان بود و جسدش به افغانستان منتقل شد.

بابر، یکی از شاهان مغول، تابستان‌های خود را بیشتر در کابل و در همین باغ سپری می‌کرد. در زمان حیات او، برخی از بخش‌های باغ تکمیل نشده بود و پس از مرگش، این کار توسط رقیه سلطان بیگم به اتمام رسید.

سال‌ها بعد، این باغ به یک از مکان‌های تفریحی تبدیل شد، اما در جریان جنگ‌های داخلی، یکی از محل‌هایی که آثار تاریخی آن غارت و به ویرانه تبدیل شد، همین باغ بود. پس از سال ۲۰۰۱، یونسکو مسئولیت بازسازی مناطق تاریخی ویران‌شده از جنگ‌های داخلی را بر عهده گرفت و باغ بابر نیز در همین راستا دوباره ترمیم شد.

با روی کار آمدن طالبان در اگست ۲۰۲۱، این گروه به‌تدریج زنان را سرکوب کردند و علاوه بر بستن دروازه‌های مکان‌های تحصیلی و کار، مکان‌های تفریحی از جمله باغ بابر را نیز به روی زنان بستند.

چند روز پیش به دیدن این باغ رفتیم. در نزدیکی دروازه ورودی، دکان‌های صنایع دستی وجود دارد که پیش‌تر فروشندگان آن‌ها زن بودند. اما اکنون، مانند بسیاری از جاهای دیگر، اینجا نیز آسیب دیده است.

با روی کار آمدن طالبان، تعداد کارمندان باغ بابر از ۱۲۰ نفر، که ۲۰ نفر از آنان زن بودند، به ۲۰ نفر کاهش یافته است. همه کارمندان زن و تعدادی از مردان اخراج شدند. پیش از این، کارمندان معاش بهتری دریافت می‌کردند، اما اکنون تنها ۶ هزار افغانی (معادل ۹۰ دلار در ماه) به آن‌ها پرداخت می‌شود و وظیفه نگهداری، باغبانی، نظافت، و نگهبانی باغ بر عهده همین تعداد محدود است.

پیش از حاکمیت طالبان، باغ در روزهای تعطیل بین ۴۰ تا ۵۰ هزار بازدیدکننده داشت. اما اکنون، با بسته شدن دروازه‌های مکان‌های تفریحی به روی زنان، تعداد بازدیدکنندگان روزانه حتی به ده نفر هم نمی‌رسد و عواید باغ عملاً به صفر رسیده است.

در یکی از بخش‌های باغ، مجسمه‌ای دیده می‌شود که با پارچه پوشانده شده و بازدیدکنندگان اجازه دیدن آن را ندارند. از نظر طالبان، مجسمه یک موجود بی‌جان است و بنابراین حرام محسوب می‌شود.

با فوزیه هاشمی، یکی از زنانی که در گذشته فروشنده صنایع دستی بود، صحبت کردیم. او مانند میلیون‌ها زن دیگر افغان از وضعیت تحت حاکمیت طالبان شاکی است و سخنان خود را این‌گونه آغاز کرد: «من، مانند زنان دیگر افغانستان، از هر لحاظ از طرف طالبان آسیب دیده‌ام. پیش‌تر در تولید صنایع دستی حدود ۲۰ زن با من همکاری می‌کردند، اما حالا با محدودیت‌های حاکم حتی عایدی برای تأمین زندگی خود ندارم.»

وی ادامه داد:«در کنار من فقط دو زن دیگر اینجا دکان دارند. طالبان هر روز به ما فشار می‌آورند که باید محل را ترک کنیم. اما ما تعهد کرده‌ایم که به هیچ قیمتی به حرف‌های آنان گوش ندهیم. زنانی که دکان‌های خود را بستند، بیشتر از لحاظ اقتصادی آسیب دیدند تا از ترس تهدیدهای طالبان. توهین‌ها و تحقیرها از سوی افراد امر به معروف انجام می‌شود.»

فوزیه افزود: «من و تمام زنان افغان از این تهدیدها ترسی نداریم و تلاش می‌کنیم با انجام کارهای هرچند کوچک، صدای زن افغان باشیم. این صدا نباید خاموش شود. من علاوه بر داشتن دکان، روزانه برای دخترانی که از تحصیل بازمانده‌اند، کلاس‌های آموزشی برگزار می‌کنم و سعی دارم زنان افغان به آگاهی برسند و برای به دست آوردن حقوق خود از چنگ جامعه مردسالار و بنیادگرا مبارزه کنند.»

قابل یادآوری است که طالبان ابتدا اجازه ورود ما به باغ را نمی‌دادند. اما با اصرار فراوان، بالاخره موفق شدیم داخل شویم. پس از صحبت با یکی دو نفر از کارمندان باغ، ما را مجبور کردند که هرچه سریع‌تر باغ را ترک کنیم.